Kunstenaar laat orgel helium slikken
Orgelmuziek doet denken aan rouwmissen, hoge kathedralen en vergane tijden. Als het aan beeldend kunstenaar Peter van Haagen ligt, komt daar verandering in. Hij ontwikkelde een orgel dat met helium aangeblazen wordt.
Dit heliumorgel is uniek in zijn soort en beleeft donderdag zijn wereldpremière op zeil- en muziekevenement DelfSail 2003. Vier dagen lang zal het orgel daar in de open lucht te horen zijn.
Wie helium inademt, gaat met een piepstemmetje praten. Op dit principe is de werking van het heliumorgel gebaseerd. Door helium door een orgelpijp te jagen, kan de toon hoger en luider klinken dan normaal. Ook kunnen de tonen nu overglijden in elkaar. Bij een gewoon pijporgel klinkt een toon altijd even hard en glissando’s waren niet mogelijk.
De in Delfzijl wonende Van Haagen koppelde een elektrisch kleppensysteem aan de heliumtechniek. Zo wordt het nieuwe orgel ook sneller bespeelbaar. Bij een gewoon kerkorgel zijn er altijd een paar milliseconden tussen het aanslaan van een toets en het voortbrengen van de toon. Een organist kan nu veel sneller muziekstukken ten gehore brengen.
Hoewel het orgel nog in de experimentele fase verkeert, voorziet Van Haagen een renaissance van het orgel. „Binnen de moderne muziek, ontstaat steeds meer de behoefte om invloed uit te oefenen op de toon. Aangezien dat tot voor kort niet kon op een pijporgel, werd moderne klassieke muziek amper op het orgel gespeeld”, aldus de ontwerper. Hij denkt dat zijn geesteskind daar verandering zal brengen.
De reacties op het orgel lopen uiteen. „Componisten als André Douw van het Amsterdamse conservatorium reageren positief. Hij ziet in het orgel nieuwe expressiemogelijkheden.” Volgens Van Haagen reageren de organisten zelf eerder terughoudend. Van Haagen vindt dat de muzikanten aan koudwatervrees lijden. Zijn heliumorgel vereist immers een heel nieuwe manier van spelen.
Het publiek hoeft niet te vrezen dat ze high worden wanneer ze een heliumconcert bijwonen. De percentages helium zijn zo gering dat ze geen bedwelmend effect hebben. Van Haagen claimt wel zijn publiek in hogere sferen te brengen maar dat heeft enkel met zijn nieuwe orgeltechniek te maken.