Het is rustig in de keuken van ”kookjuf” Karen den Dekker in het Brabantse Geldrop. In opperste concentratie snijden Sem (14) en Michael (15) de groenten voor de ratatouille. De jongens hebben beiden PPD-NOS, een stoornis in het autismespectrum. Ze doen mee aan de cursus ”Koken voor kinderen (en jongeren) met autisme”. Kookpedagoge Den Dekker (45) geeft deze lessen elke zaterdagmiddag in haar kinderkookschool In Kaatjes Keuken. Behalve diverse kookcursussen voor jongeren met autisme verzorgt ze ook gewone kooklessen voor kinderen vanaf 8 jaar. Ouders geven hun kinderen hiervoor op omdat de lessen hen leuk en leerzaam lijken. Bovendien is koken vaak al een hobby van de cursisten.

Vandaag zijn Sem en Michael met z’n tweeën. Aan het kookeiland midden in de keuken zitten ze stil te werken. Voor hen ligt een kleine, houten snijplank. Daarachter hebben ze de groenten voor de ratatouille uitgestald: paprika, courgette, aubergine, een ui en tomaten. Ze zijn bezig om de groenten met een klein mesje te snijden. Eerst in reepjes, dan in blokjes – precies zoals het in het recept staat. Het gaat heel rustig. En nauwkeurig: ze zorgen ervoor dat de blokjes netjes van gelijke grootte worden.

De gesneden blokjes gaan vervolgens soort voor soort in een plastic kom – het is te zien dat de jongens geleerd hebben om gestructureerd te werken. De schillen doen ze steeds keurig in een ander bakje, zodat afval en groente niet door elkaar raken en de werkruimte netjes blijft.

Intussen houdt Den Dekker een oogje in het zeil. Ze doet haar best om de tongen een beetje los te krijgen en vraagt wat over school, over bijbaantjes, over thuis. Als ze het onderwerp kookprogramma’s op televisie aansnijdt, heeft ze beet en ontstaat er een gesprekje.

Volgens de Brabantse is koken een heel geschikte hobby voor jongeren met autisme. Zij hebben volgens haar vaak moeite met het invullen van hun vrije tijd en met het plannen en uitvoeren van taken. Koken is een prima invulling van die vrije tijd, omdat het een gestructureerde activiteit is: er is een duidelijk begin en een einde. Voor autistische jongeren is dat belangrijk, omdat ze structuur en duidelijkheid nodig hebben.

Bovendien geeft koken de jongeren zelfvertrouwen, meent de kooklerares. En ze hebben plezier in het maken en proeven van een gerecht. Dat motiveert weer om het vaker te doen.

De structuur die zo belangrijk is voor de doelgroep, probeert Den Dekker ook tijdens de kooklessen aan te brengen. Dat doet ze onder meer door de cursisten vooraf een schema te geven. Daarop staan de namen van de aanwezigen en het programma voor de les. Zo weten de jongeren precies hoe de middag ingevuld gaat worden en wat ze kunnen verwachten.

Ook Sem en Michael hebben een schema gekregen. „We maken ratatouille”, luidt het eerste onderdeel van hun programma. Daaronder staat: „We maken gehaktballen.” „We doen de afwas samen.” „We maken toetjes van eierkoek.” „Als er tijd over is, doen we een spelletje.”

Lege momenten tijdens de les, zoals overgangen tussen de verschillende stappen tijdens het koken of wanneer er tijd over is, zijn volgens Den Dekker vaak lastig voor autistische jongeren. Daarom plant ze altijd een spelletje in, om die tijd te kunnen vullen.

Sem is na zo’n drie kwartier klaar met het snijden van de groente. Hij heeft de blokjes op een bakplaat gelegd en besprenkeld met een mengsel van olijfolie en kruiden. „Ehhhmm…” klinkt het dan. „Ehhhmm…” „Weet je niet hoe je verder moet?” vraagt Den Dekker. „Je bent klaar. De ratatouille kan de oven in.”

Als de bakplaten in de oven staan, maken de jongens uit zichzelf de werkplek schoon met een doekje. Dan is het tijd voor het volgende onderdeel: gehaktballen maken. Voor de tieners is het even lastig om zelf het recept in het kookboek te vinden en de benodigde spullen bij elkaar te zoeken. Maar dan kunnen ze aan de slag: gehakt kneden, twee ballen draaien en in een braadpan doen.

Daarna staan ze rustig te kijken hoe het vlees gaar wordt. Intussen komt er vanuit de oven een heerlijke geur de keuken in. Nog even… dan kunnen de keukenprinsen hun zelfgemaakte maal gaan proeven. Dat wordt vast genieten.

>>inkaatjeskeuken.nl

Autisme en koken

Jonge, beginnende koks met een stoornis in het autismespectrum kunnen volgens Karen den Dekker vaak niet overweg met reguliere (kinder)kookboeken en recepten. Daarom ontwikkelde ze ”Autisme en koken. Stap voor stap kookboek voor kinderen en jongeren” (uitg. Graviant; ISBN 978 90 751 2994 6; 
€ 24,95). Tekst en opmaak zijn in dit boek aangepast aan de doelgroep.

De twintig recepten in het kookboek zijn op dezelfde manier opgebouwd. Ernaast staat steeds een zogenaamd beeldrecept, dat in zes foto’s de verschillende kookstappen laat zien. De eerste foto toont de ingrediënten, de andere de tussenstadia en de laatste het eindresultaat. Het fotorecept is bedoeld als een verduidelijking voor de gebruikers. Kinderen met autisme hebben volgens Den Dekker namelijk veel baat bij visuele communicatie, omdat ze gesproken informatie vaak niet goed kunnen verwerken.

Achterin staat een handleiding voor ouders en begeleiders. Met de stift die bij het boek hoort, kunnen de verschillende stappen tijdens het koken aangekruist worden. (De inkt is met een natte doek te verwijderen.) Zo weet de jonge kok precies waar hij gebleven is.