De geschiedenis van het tweeklaviers Hinszorgel kent vier fasen. Na de bouw in 1776 van het 34 stemmen tellende instrument volgt in 1864 een grote restauratie door de Friese orgelmaker Petrus van Oeckelen. Deze vervangt een heel aantal registers van Hinsz, waaronder alle tongwerken. In 1938 blijken onder andere de tongwerken van Van Oeckelen weer aan vervanging toe te zijn. Orgelbouwfirma De Koff krijgt dus de opdracht om, naast een mechanisch herstel, ook de tongwerken te vervangen.

In 2000-2001 werkt de firma Flentrop Orgelbouw aan het instrument: de eerste fase van een grootscheepse restauratie. Het gaat vooral om mechanisch herstel; ook wordt een aantal technische wijzigingen die in de 19e eeuw zijn aangebracht weer ongedaan gemaakt.

De tweede fase van de restauratie, die de achterliggende twee jaar door Flentrop is uitgevoerd, stond in het teken van klankherstel. Uitgangspunt was de situatie van 1776. „Al het mooie dat in de achterliggende eeuwen verdwenen was, is weer gereconstrueerd”, aldus Eeuwe Zijlstra, die sinds zestien jaar organist is in Harlingen. „Het is uniek wat hier is gebeurd. We konden nog profiteren van een achterstandsregeling waardoor reconstructie mogelijk was. Tegenwoordig kiest men eigenlijk altijd voor een conserverende restauratie, met behoud van het bestaande. We hebben dus geluk gehad.”

Het oorspronkelijke Hinszorgel paste precies bij de architectuur van het kerkgebouw, dat een jaar eerder in 1775 verrees, zegt Zijlstra. „Maar door alle latere veranderingen accordeerden gebouw en orgel helemaal niet meer met elkaar. Alles in het orgel wat niet van Hinsz was, domineerde het klankconcept. Het nieuwere pijpwerk had een hogere winddruk nodig, maar daardoor spraken de pijpen van Hinsz niet meer goed aan.”

Dat is nu helemaal anders geworden. „Bijna het halve orgel is opnieuw gemaakt”, aldus Zijlstra. Als referentie gold het orgel van Hinsz in de hervormde kerk van Midwolda. „Het is lastig voor een orgelbouwer om een klank te reconstrueren als je geen gegevens hebt over hoe het in 1776 klonk. Het orgel in Midwolda stamt uit 1772 en is ongeveer even groot.” Niet dat Harlingen nu hetzelfde klinkt als Midwolda. „Daar klinkt het heel droog in de kerk, hier in Harlingen is het heel akoestisch. Magnifiek! Ook de gemeentezang klinkt nu weer fantastisch.”

Samen met orgelbouwadviseur Cees van der Poel laat Zijlstra zaterdagavond (aanvang 19.30 uur) de „hernieuwde glorie” van het Hinszorgel horen. Ze demonstreren het instrument en spelen samen een concert met werken van Georg Böhm. „Daarme kun je alle toonaarden van het orgel laten horen.”

Meer informatie: www.orgelharlingen.nl