In zijn mis waarschuwde Benedictus voor religieuze routine. Hij kritiseerde de „kerkelijke routiniers” die de kerk louter nog als instituut zien, zonder geloof in hun hart. „Het komt niet aan op het praten, maar op het doen: op de daden van de ommekeer en het geloof.”

De paus sprak zich ook uit tegen modernisering van de Rooms-Katholieke Kerk. De gedoopte leden moeten niet te werelds worden, maar juist meer op afstand blijven van de samenleving, zei hij zondagavond nog in een toespraak in het concertgebouw van Freiburg. Hij is sceptisch over een dialoog over hervormingen, zoals leken of vrouwen in bepaalde kerkelijke functies. In andere redes sprak hij zich uit tegen abortus, euthanasie en homohuwelijk.

De rooms-katholieke kerkvorst, die geboren is als Joseph Ratzinger, had een vol programma op zijn eerste staatsbezoek aan Duitsland. Hij leidde missen en had ontmoetingen met politici zoals bondskanselier Angela Merkel. Hij sprak zelfs in de Bondsdag, hoewel enkele socialistische en groene parlementsleden opzettelijk wegbleven.

Vrijdag sprak de paus ook met slachtoffers van seksueel misbruik door geestelijken. Het misbruik heeft de Rooms-Katholieke Kerk in Duitsland op haar grondvesten doen schudden. Dit jaar heeft een recordaantal van 181.000 mensen opgezegd: voor het eerst waren er meer opzeggingen dan aanmeldingen.

De toespraken van de paus hebben enkele groepen teleurgesteld. Protestanten misten aandacht voor de Lutherse kerken, die zo’n 24 miljoen aanhangers hebben in Duitsland. Sommigen hadden zelfs gehoopt op rehabilitatie van Maarten Luther, die in de middeleeuwen door de Rooms-Katholieke Kerk is geëxcommuniceerd.

Het bezoek werd zaterdag nog opgeschrikt door een incident nabij een mis in het Oost-Duitse Erfurt. Een 30-jarige man schoot met een luchtdrukgeweer op bewakers. Een kogel raakte een bewaakster op haar been, maar ze bleef ongedeerd. De schutter is opgepakt en zondag voorlopig vrijgelaten. Het is niet bekend waarom hij schoot.