In de brief kun je opschrijven hoe kwaad je bent over je ontslag en wat je hebt gemist in de reacties van anderen (collega’s, leidinggevenden). Geef ook gerust toe dat je sommige zaken anders had moeten aanpakken. Vergeef de ander. Lees de brief vervolgens voor aan de stoel en verbrand hem. Zoiets helpt om ontslag te verwerken.

Zo ongeveer luidt een van de adviezen van loopbaanbegeleiders Ciska Pittie en Caroline Harder. Zij schreven het boek ”Maak er werk van. Ontslag als stap in je loopbaan”, dat vandaag werd gepresenteerd in Amsterdam. Hun boodschap: Zie ontslag als een onderdeel van je loopbaan. Het kan het begin betekenen van iets beters. In het boek staan praktische tips en adviezen over omgaan met ontslag; daarnaast vertellen mensen hun persoonlijke verhaal.

Waarom nu een boek over ontslag? In 2009, tijdens de economische crisis, tóén vielen er veel ontslagen. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) meldde vorige week dat er in 2010 minder gedwongen ontslagen waren dan in 2009. De daling –14 procent– schreef het CBS toe aan economisch herstel.

„Het rare is dat wij helemaal niet het idee hebben dat het beter gaat”, zegt Ciska Pittie, een van de auteurs van ”Maak er werk van”. Net als medeauteur Caroline Harder werkt ze bij loopbaanadviesbureau Talent & Result, dat de afgelopen jaren allerlei ontslagen werknemers begeleidde. Van drukkerijen, uit de media, de zorg, de scheepsbouw. Pittie: „Het is gewoon zwaar weer buiten en we zitten er middenin. Ik denk dat er weer een dip aan komt. Bedrijven zijn volop aan het reorganiseren. In de grafische sector is het nog niet in orde; de ontslagen bij TNT hebben we nog op het netvlies.”

Economische redenen zijn in deze tijd ontslagoorzaak nummer één. Hoewel ontslag om die reden vaak niets zegt over de kwaliteit en inzet van werknemers, blijft het pijnlijk.

In de verhalen zit een rode draad, ziet Pittie. „Mensen die worden ontslagen maken eerst een periode van rouw mee. Sommigen waren jarenlang loyaal aan een bedrijf – en vragen zich af: Hoe kan dit gebeuren? Ze doorlopen fases van ongeloof, woede, ontkenning, verdriet. Ze zijn hun collega’s en hun sociale netwerk kwijt, de zinvolle invulling van de dagen.” Hoe lang deze periode duurt, verschilt erg per persoon, zegt Pittie. Laag- of hoogopgeleid maakt volgens haar geen verschil voor de manier waarop mensen zich erdoorheen slaan.

Op een bepaald moment komt er een omslag. „Iemand kijkt dan om zich heen en zegt: Het hele huis is opgeknapt, alle mantelzorgtaken zijn gedaan. Wat valt er nog meer te doen op de arbeidsmarkt?” Op die omslag spelen coaches als Pittie en Harder in.

In hun boek spreken ze van ontslag als een mogelijkheid, als een kans op iets nieuws. Dat geluid van ”crisis = kans” klonk zo vaak de laatste tijd dat het zomaar een loze kreet kan worden. Is ontslag niet gewoon treurig, punt? „Dat is het zeker”, zegt Pittie. „En toch is het ook een waarheid als een koe dat het kansen biedt. Ik ken een vrouw die in zak in as zat omdat ze ontslagen was, ze voelde zich enorm in de steek gelaten, en toch trok ze de stoute schoenen aan. Ze was recruiter –wierf en selecteerde werknemers–; ze heeft zich omgeschoold tot interieurstyliste. Ze heeft nu werk op freelancebasis. En een vrouw die advertenties verkocht voor een dagblad is een opleiding gaan volgen voor bloembinder.”

Het gros vindt een baan in dezelfde sector als waar hij/zij uit kwam, vertelt Pittie. „Maar ontslag is wel zo’n moment om weer eens op een rij te zetten: wat wil ik, wat kan ik. Het sociaal plan van de werkgever biedt nogal eens ruimte voor opleidingen. Ik ken overigens ook cliënten die zo gemotiveerd zijn dat ze cursussen zelf bekostigen.”

Soms is er voor zo’n omslag een crisis nodig, ja, weet Pittie. „Mensen zijn toch behoudend. Je werkt bij een bedrijf met goede arbeidsvoorwaarden; dat zit toch wel comfortabel.”

Bij het zoeken naar nieuw werk wordt een beroep gedaan op vaardigheden als jezelf presenteren, resultaatgericht zijn, lef tonen. Voor de oudere generatie vormt dat feit een van de grootste obstakels, signaleert Pittie. „Zij zijn hier niet mee opgegroeid, hebben dat niet zo geleerd. Hard werken, niet zeuren, dan gaat het goed, is eerder hun motto. Jongeren hebben veel meer geleerd zich te presenteren.” De loopbaancoaches geven veel trainingen op dit gebied. Verder organiseren ze rondetafelgesprekken, waarbij werknemers ervaringen met elkaar delen rond ontslag. „In feite is ons boek tot stand gekomen door zulke gesprekken. Als je ontslagen bent, is het vrij eenvoudig om in een isolement te raken – het is belangrijk om een klankbord te hebben.”

www.ontslag-maakerwerkvan.nl

Drama’s (105.000 keer)

„We vergeten soms wel eens dat achter al die getallen allerlei mensen met ieder hun eigen verhaal schuilgaan”, schrijven Pittie en Harder in hun boek over ontslag. Enkele cijfers.

In 2010 vielen 105.000 gedwongen ontslagen, meldde het CBS vorige week (in 2009: 122.000). Bij ontslag via UWV (25.700 keer in 2010) zijn bedrijfseconomische omstandigheden vaak de aanleiding.

In 2009 steeg het aantal ontslagen vanwege de recessie sterk, maar nog altijd minder dan in de periode 2001 tot 2003. Dat is deels te danken aan de –tijdelijke– deeltijd-WW-regeling, waardoor werkgevers werknemers in dienst konden houden die ze anders hadden moeten ontslaan. Juli dit jaar liep de regeling af.

Het aantal ontslagen door faillissement nam toe: van 55.400 in 2009 tot 56.800 in 2010. Er waren minder bedrijfsfaillissementen dan in 2009, maar er zaten wel enkele grote bedrijven tussen met relatief veel werknemers, aldus het CBS.