Zeker, ideologisch gezien hebben van de grote partijen CDA en VVD veel meer gevoel voor het koningshuis. Toch zijn het in de naoorlogse jaren dikwijls PvdA-premiers geweest die niet alleen een uitstekende relatie met de vorstin onderhielden, maar die bovendien als eerste minister de monarchie redden.

Door wijze terughoudendheid van Drees in de zogeheten Greet Hofmansaffaire bleef een werkelijke escalatie in het huwelijk van Juliana en Bernhard uit, waardoor feitelijk de Nederlandse monarchie behouden bleef. Den Uyl voorkwam na de Lockheedaffaire een tweede rel rond Bernhard, namelijk door een steekpenningenzaak inzake vliegtuigbouwer Northrop te verzwijgen. Daardoor bleef strafrechtelijke vervolging van Bernhard uit en hoefde Juliana haar dreigement om af te treden, niet uit te voeren. En Kok loodste het koningshuis door de lastige periode van het huwelijk van kroonprins Willem-Alexander met de vanwege haar vader omstreden Máxima Zorreguieta.

Iets dergelijks lijkt nu opnieuw te gebeuren, niet door een sociaaldemocratische premier, maar door de PvdA als partij. Vorige week werd immers duidelijk dat een partijcommissie de Kamerfractie adviseert om weliswaar de macht van de koning iets in te perken (geen voorzitter Raad van State meer, geen rol meer bij formaties), maar tegelijkertijd niet te tornen aan het grondwetsartikel dat bepaalt dat de vorst deel uitmaakt van de regering.

Dat laatste is pikant. Morgen immers presenteert de PVV een initiatiefwetsvoorstel dat nu juist wel regelt dat –om het met Wilders’ woorden te zeggen– „de koningin als een haas de regering verlaat.” Nu de PvdA-Kamerfractie het rapport van haar partijcommissie heeft overgenomen, bestaat er voor het voorstel van de PVV geen meerderheid meer. Zo redt de PvdA, tot op zekere hoogte, voor de zoveelste maal de monarchie.

Dat een in essentie republikeinse partij als de PvdA deze opstelling kiest, is opmerkelijk. Hierin speelt ongetwijfeld de wil mee om de PVV de voet dwars te zetten. Zoals binnen D66 stemmen opgaan om de PVV-voorstellen toch maar niet te steunen –straks gaat Wilders nog met de erfenis van Thom de Graaf op de loop!–, zo wil de PvdA bij zo min mogelijk dossiers in het kamp van Wilders gesignaleerd worden.

De opstelling van Cohen en de zijnen heeft wellicht ook te maken met een gezond electoraal besef. Net als de vroegere PvdA-premiers realiseert de partij zich ook nu dat zij als grote middenpartij rekening moet houden met de gevoelens onder het volk. Hoe die luiden, wist Maurice de Hond vorige week haarfijn te vertellen: 60 procent van de PvdA-kiezers wíl helemaal niet dat de koningin uit de Raad van State wordt gezet, noch dat zij haar rol bij kabinetsformaties kwijtraakt.