„Noem eens drie voorbeelden van wat u in de achterliggende jaren hebt gevraagd van mensen met de allerhoogste inkomens”, vraagt PvdA-leider Bos in 2006 tijdens een verkiezingsdebat aan Balkenende, na eerst te hebben opgesomd hoe de laagste inkomens zijn geraakt door de crisis.

De premier komt er niet goed uit. „Geef me dan twéé voorbeelden”, zegt Bos direct, waarna Balkenende stelt dat rijkeren hier sowieso al meer belasting betalen. „Goed”, zegt Bos met een glimlach. „Geef me dan één voorbeeld van wat u heeft gevraagd van mensen met de hogere inkomens. Eén voorbeeld, dan ben ik al tevreden.” Bos wint het debat –maar niet de verkiezingen– glansrijk.

De kans dat huidig PvdA-leider Cohen met dezelfde retorische truc premier Rutte komende maand te kijk zal zetten tijdens het grote debat na Prinsjesdag, lijkt al bij voorbaat uitgesloten, nu vrijdag via De Telegraaf werd gedropt dat het kabinet een instrument uit een traditioneel linkse gereedschapskist heeft gepakt: om de overwegend negatieve koopkrachtcijfers meer in evenwicht te brengen gaat het geld van hogere inkomens naar lagere schuiven. Zonder die maatregel zou de bezuiniging (van in totaal 18 miljard euro) die het kabinet tot 2015 in petto heeft en deels al uitzette, de laagste inkomens, gezinnen met kinderen en AOW’ers onevenredig hard treffen. Een verkorting van de derde belastingschijf is daarom in aantocht, waardoor mensen al met een lager inkomen in het hoogste tarief van 52 procent vallen. Verder schuift het kabinet geld van de kinderbijslag –die voor iedereen gelijk is– naar het inkomensafhankelijke kindgebonden budget, dat bovendien nog een tikkeltje inkomensafhankelijker wordt gemaakt.

Het koopkrachtplaatje voor gezinnen, dat er volgens een ingewijde aanvankelijk „tamelijk heftig” uitzag, wordt door de maatregelen enigszins hersteld, al zegt dat over grotere gezinnen nog weinig: de gevolgen (die kunnen oplopen tot honderden euro’s per jaar) van de kabinetsplannen om het kindgebonden budget te beperken tot twee kinderen, zijn namelijk niet terug te vinden in de standaardplaatjes (die uitgaan van twee kinderen) van het kabinet.

„Rechts kabinet nivelleert”, schreef De Telegraaf vrijdag; een kop waarvan ze op het ministerie van Financiën, gezien de relatief beperkte omvang van de operatie (maximaal enkele honderden miljoenen), waarschijnlijk nauwelijks durfden dromen. Toch zal het voor veel VVD-kiezers lastig te verteren zijn dat, ondanks de verkiezingsbelofte van Rutte de belasting niet te verhogen, er nu toch meer zal moeten worden afgestaan aan de fiscus.

In de achterliggende dagen gaf Rutte het in de peilingen gemarginaliseerde en intern verdeelde CDA alle ruimte om de ‘nivelleringsoperatie’ te claimen. CDA-ministers hebben „gevochten als leeuwen”, zei partijleider Peetoom. Niet onwaarschijnlijk is dat ook de PVV een flinke vinger in de pap heeft gehad: Henk en Ingrid hebben doorgaans ook geen topinkomen. Ook zal Rutte al met een schuin oog naar de oppositie hebben gekeken, waarmee hij in de Senaat (SGP) of op gevoelige dossiers waarin hij geen steun krijgt van de PVV (Afghanistan, de euro) veelvuldig zaken moet doen.

Dat gaat Rutte vooralsnog goed af, maar hij loopt met alle concessies wel het risico zich steeds verder te vervreemden van zijn traditionale achterban.

Aanscherping van de wetgeving rond koopzondagen en nu weer nivellering zijn niet bepaald zaken waar liberalen, om het met Rutte te zeggen, de vingers bij aflikken.

Anderzijds vergroot Rutte door zich nu op te stellen als premier van alle Nederlanders juist zijn kansen om bij volgende verkiezingen stemmen te winnen onder niet-VVD-kiezers en daarmee dus te profiteren van de zogenoemde premierbonus.