Kim Jong Il kwam zaterdag aan in het Russische verre oosten na een driedaagse reis van zo’n 3000 kilometer in zijn fameuze gepantserde trein. Kim durft namelijk niet in een vliegtuig te stappen… Terwijl hij in zijn treincoupé zat, vloog zijn gastheer, de Russische president Dmitri Medvedev, boven zijn hoofd vanuit Moskou dezelfde kant op.

Het was niet Kims eerste bezoek aan Rusland. Hij was er ook al in 2001 (in Moskou) en een jaar later in het verre oosten. Volgens Noord-Koreaanse bronnen werd toen zijn bezoek omlijst met „wonderlijke gebeurtenissen.” Zo begon het in het toen kurkdroge Siberië „plots” te regenen toen Kim er uit de trein stapte.

Ook deze week gebeurden er tijdens de topontmoeting met Medvedev wonderlijke dingen. Zo kreeg Kim het aanbod om op zijn grondgebied een gaspijpleiding te laten aanleggen, die buurland en aartsvijand Zuid-Korea moet voorzien van Russisch gas. Kim zou, aldus Medvedev deze week, hebben toegezegd dat die leiding er mag komen. Het zou ook raar zijn als hij zou weigeren: zo’n gasleiding biedt immers prachtige kansen om zijn buren te chanteren.

Zuid-Korea, sinds 1953 nog altijd in staat van oorlog met het stalinistische noorden, kan wel wat Russisch gas gebruiken en ook Russische olie en stroom zijn meer dan welkom. Seoul is de vijfde grootste importeur van olie ter wereld en de op één na grootste importeur van gas (na Japan). Het land is daarbij volledig afhankelijk van olie- en gastankers. Er lopen geen pijpleidingen richting Zuid-Koreaanse grens. Maar dat gaat dus veranderen.

De Russen zijn al jaren zeer geïnteresseerd in het welvarende Zuid-Korea en willen maar wát graag hun export van olie en gas spreiden: niet enkel naar Europa en China, maar ook richting Zuid-Korea. Al in 2008 maakten

Moskou en Seoul afspraken over de aanleg van een 1700 kilometer lange gasleiding richting Zuid-Korea, goed voor de levering van 10 miljard kubieke meter gas per jaar. Alleen… toen zat Noord-Korea niet aan tafel om deze deal mogelijk te maken.

Dat is dus deze week recht gezet. „Een slimme zet van Kim” noemde de Britse Noord-Koreakenner Aidan Foster Carter de afspraken deze week. In diplomatiek opzicht is dat het geval. Pyongyang wil zich namelijk al langer losmaken uit de almaar strakker wordende economische greep van China, een van de weinige bondgenoten die het nog heeft, en het doet dat door dichter tegen Rusland aan te kruipen.

Economisch is de deal ook een buitenkansje. „Kim hoeft straks enkel achterover te leunen om voor de gasleidingen jaarlijks 500 miljoen dollar te vangen”, aldus Foster Carter. Daar hoeft hij verder niets voor te doen. Dat geld kan Kim goed gebruiken vanwege het „feestjaar” dat voor de deur staat. Zijn failliete land wil in 2012 flink uitpakken bij de viering van de 100e geboortedag van wijlen Kim Il Sung, de vader van Kim Jong Il, die in 1994 overleed maar die nog altijd als „eeuwige president” wordt aanbeden. Verder zal de deal inhouden dat een deel van het gas (en later ook van de olie en elektriciteit) achterblijft in Noord-Korea. Dat zou immers wel erg wrang zijn: een land dat zelf plat ligt vanwege energietekorten ziet megahoeveelheden gas, olie en stroom over zijn grondgebied binnen- en uitstromen.

En dan zijn er straks nog ongekende kansen voor chantage. Af en toe de kraan dichtdraaien om het zuiden te pesten, of extra geld of hulp afdwingen. In de woorden van Foster Carter: „If it gets bored, turn the tap off for a bit – just for a laugh.” Het zou niet de eerste keer zijn dat dit gebeurt. Toen Korea in 1945 werd gedeeld, was het zuiden afhankelijk van de (door de Japanse bezetters gebouwde) waterkrachtcentrales ten noorden van de 38e breedtegraad (de scheidslijn tussen noord en zuid). Pyongyang stopte de aanvoer tijdelijk in 1946 en 1947 en een jaar later ging de kraan definitief dicht.

Je kunt je afvragen waarom Zuid-Korea dan tóch akkoord zou gaan met zo’n deal met Rusland? Volgens Foster Carter zal dat gebeuren vanwege de timing: volgend jaar zijn daar verkiezingen en tot die tijd geldt de huidige president en ‘hardliner’ Lee Myung Bak als aangeschoten wild. Herverkiezing is niet mogelijk omdat zijn termijn erop zit en verder zit niemand in Zuid-Korea in een verkiezingsjaar te wachten op oorlogstaal. Verder heeft de kernramp in Japan, in maart dit jaar, de Zuid-Koreanen weer volop voorstanders gemaakt van fossiele brandstoffen.

Voor Rusland is er natuurlijk ook veel winst te behalen. Economisch boren ze met deze afspraken een goudmijntje aan. Maar ook diplomatiek is er winst: de pijpleidingen rijgen als het waren de twee vijandelijke Korea’s aaneen, en dat kan wel eens zijn uitwerking hebben op andere terreinen. Op het moeizame overleg rond Noord-Korea’s kernwapenarsenaal bijvoorbeeld.

De eerste toezegging van medewerking op dit terrein zou Medvedev deze week al van Kim hebben gekregen. Hij zou zelfs „onvoorwaardelijk” weer om de tafel willen gaan zitten. „Er is geen twijfel over het feit dat Noord-Korea aast op het weer op gang brengen van het zespartijenoverleg rond zijn nucleair programma”, aldus Noord-Korea­kenner Donald Kirk deze week. Vanwege ernstige voedseltekorten bedelt Noord-Korea momenteel overal om voedselhulp en via dit overleg is ook veel af te dwingen. Maar verwacht niet dat Pyongyang ooit zijn kernwapens zal opgeven, waarschuwt Kirk. Hoogstens is het bereid een moratorium in te stellen op verdere nucleaire proeven en op tests met kernraketten. Onvoorwaardelijk? Dat is volstrekt ondenkbaar. Zijn medewerkers lieten eerder dit jaar al weten dat alleen als de Amerikanen hun huidige sancties verlichten en weer voedselhulp gaan geven, er iets inhoudelijks van hun kant is te verwachten.