Wat zijn kredietbeoordelaars?

Kredietbeoordelaars of ratingbureaus zijn gespecialiseerde ondernemingen die aangeven hoe veilig het is om geld, bijvoorbeeld door het kopen van obligaties, aan een bepaald land of bedrijf toe te vertrouwen. Ze helpen om de risico’s van beleggingen in te schatten. Naarmate die risico’s hoger zijn, zullen kapitaalverschaffers een hogere vergoeding vragen van de tegenpartij. Een overheid die er niet zo goed voorstaat, moet daardoor meer rente betalen op staatsleningen dan een land dat wordt aangemerkt als sterk en solide.

De belangrijke kredietbeoordelaars zijn Standard & Poor’s, Moody’s en Fitch. Alle drie hebben de VS als hun thuisbasis.

Er klinkt de laatste tijd toch nogal wat kritiek in hun richting?

Dat klopt. Het is niet altijd duidelijk hoe ze tot hun visie komen en door welke bedrijven ze worden betaald voor hun diensten. Zijn ze echt onafhankelijk? rijst als vraag. Bovendien hebben ze volgens velen enkele jaren terug hun werk niet goed gedaan door onvoldoende te waarschuwen voor de gevaren van Amerikaanse rommelhypotheken, die uiteindelijk leidden tot de kredietcrisis.

De Duitse bondskanselier Merkel opperde onlangs om een Europese tegenhanger op te richten en Eurocommissaris Barnier (Interne Markt en Financiële Dienstverlening) suggereerde dat het misschien beter zou zijn als zij geen opvatting meer naar buiten brengen over landen in de eurozone die steun uit het noodfonds ontvangen, zoals Griekenland.

Maar er speelt natuurlijk ook mee dat ze in de achterliggende periode met veel slecht nieuws kwamen en in zo’n situatie krijgt de boodschapper al snel, maar ten onrechte, de schuld; alsof die zelf de narigheid heeft veroorzaakt.

Wat betekent een triple-A-status?

De ratingbureaus geven hun opinie weer in een codetaal. AAA ofwel triple-A wil zeggen dat de betrokken belegging zeer veilig is. Een investeerder hoeft er dan niet aan te twijfelen: hij krijgt zijn geld netjes op tijd terug.

Nederland en Duitsland bijvoorbeeld hebben die hoogste waardering. Zij kunnen daardoor relatief goedkoop lenen op de internationale kapitaalmarkt. Onder de banken beschikt in Nederland Rabo als enige over deze felbegeerde status.

Wat houdt de jongste beslissing over de VS in?

De kredietwaardigheid van de VS is met één stap verlaagd, van AAA naar AA+. Dat betekent dat de grootste economie ter wereld niet meer de hoogste graad van betrouwbaarheid heeft; voor het eerst in de geschiedenis. Dat bezorgt de VS, en daarmee zeker ook president Obama, flink gezichtsverlies.

Waarom is besloten tot de afwaardering? Staan de VS er werkelijk zo beroerd voor?

De VS hebben een omvangrijke overheidsschuld. Die is inmiddels opgelopen tot circa 100 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Ook het begrotingstekort is te hoog. De Amerikanen dienen dus ernst te maken met het saneren van hun overheidsfinanciën.

Oud-voorzitter Greenspan van de Fed, de centrale bank, benadrukte dezer dagen dat de VS altijd aan hun verplichtingen zullen blijven voldoen, desnoods door geld bij te drukken. Dan dreigt overigens wel de inflatie te ontsporen.

Het belangrijkste motief voor de afwaardering lijkt het recente geruzie tussen de Amerikaanse politici, tussen Republikeinen en Democraten, over de onvermijdelijke verhoging van het schuldenplafond. We zijn er niet langer zeker van dat ze in Washington de problemen daadkrachtig aanpakken, redeneert Standard & Poor’s.

De Amerikanen hebben door hun lange weigering om een compromis te sluiten zichzelf te kijk gezet als onmachtig. Zij toonden zich niet de leidende natie die zij willen zijn. Daarmee hebben zij ook de rest van de wereld geen dienst bewezen.

Het lijkt erop dat de kredietbeoordelaars veel te vertellen hebben. Klopt dat?

Nee, eigenlijk niet. Ze geven hun mening en strikt genomen houdt daarmee hun rol op. Hun oordeel dwingt niets of niemand om actie te ondernemen. Ze hebben verder geen bevoegdheden.

Maar in de praktijk werkt het net een slag anders en dat is zeker het geval in omstandigheden als nu, met toch al heel veel spanning op de financiële markten. In een dergelijk klimaat kan een afwaardering voor beleggers een signaal zijn om obligaties die te beschouwen zijn als riskant, massaal van de hand te doen.

Wat kunnen de gevolgen zijn van de verlaging van de kredietstatus van de VS?

Dat besluit had niet op een ongelukkiger tijdstip kunnen komen. De markten waren al hypernerveus, vooral door de schuldencrisis in de eurozone en de toenemende vrees voor een nieuwe recessie. En dan nu nog dit eroverheen. De koersen op de effectenbeurzen zullen ongetwijfeld verder dalen. Tot hoe ver? Niemand weet het.

Vooral vanuit psychologisch oogpunt is de aankondiging van Standard & Poor’s heel slecht nieuws. Het draagt bij tot een verder groeiend onderling wantrouwen binnen de financiële wereld. Daardoor ontstaat een gevaarlijke situatie. De herinneringen aan de gebeurtenissen die volgden op de ondergang van de Amerikaanse verzekeraar Lehman Brothers, in september 2008, liggen wat dat betreft vers in het geheugen.

De kans is groot dat ook de reële economie een flinke tik krijgt. Waarschijnlijk stijgt in de VS de rente voor de overheid en als uitvloeisel daarvan ook voor burgers en bedrijven. Overal zullen consumenten en ondernemingen in het huidige klimaat van onzekerheid voorzichtiger worden met uitgaven en investeringen en dat zet de economische groei onder druk. Kortom, een nieuwe recessie ligt op de loer.