Voorzitter Giscard d’Estaing van de begin vorig jaar geïnstalleerde ’denktank’ overhandigde vrijdagmorgen het een week geleden bereikte eindresultaat officieel aan de presidenten en premiers. Dat gebeurde in het Griekse Thessaloniki, waar zij dezer dagen bijeen zijn voor een top. Het voormalige Franse staatshoofd (77) duidde de inhoud van het document aan als „niet een compromis, maar een synthese van verschillende visies.”

Na zijn toelichting gaven de politieke leiders van de huidige en de aankomende lidstaten een eerste reactie op het advies voor de bestuurlijke reorganisatie. Bij hen berust de bevoegdheid om de definitieve beslissingen te nemen over de gemeenschappelijke constitutie.

Het ligt in de bedoeling dat zij in oktober, onder de regie van de dan fungerende EU-voorzitter Italië, de onderhandelingen starten, in wat heet een intergouvernementele conferentie (igc). De afronding daarvan en de ondertekening van de tekst dienen plaats te vinden vóór de Europese verkiezingen van juni 2004, zo is besloten tijdens het overleg in het gigantische hotelcomplex Porto Carras, aan de oevers van de Egeïsche Zee.

Uit een gezamenlijk communiqué blijkt dat de regeringen de conclusies in ieder geval een goede basis vinden voor de igc. Terugblikkend op het beraad sprak premier Balkenende van „een heel positief beeld.” Hij verwacht dat de conferentie zeker succesvol zal verlopen.

„Alle landen willen oplossingen tot stand brengen. Zij zien dat Europa verandert en streven naar een werkbare situatie in de uitgebreide Unie. Er heerst geen sfeer van het oproepen van blokkades”, aldus de Nederlandse minister-president.

Hij waarschuwde, evenals Giscard d’Estaing, dat als partijen in de igc terugvallen op hun eigen posities, het bouwwerk in elkaar dreigt te storten. De Duitse minister van Buitenlandse Zaken, Fischer, benadrukte in dit verband: „Eén jota eruit halen of eraan toevoegen, kan een catastrofe betekenen.”

Toch bepleitte ook Balkenende enkele aanpassingen. Zo wil hij het vetorecht behouden bij de besluitvorming over de meerjarenbegroting van de EU; Nederland is de belangrijkste nettobetaler aan de kas in Brussel. Voorts wenst hij nadere bepalingen die moeten vermijden dat de aan te treden voltijdvoorzitter een te dominante rol krijgt en de grote landen bevoordeelt.

Vooral Spanje, Polen en Oostenrijk maken zich sterk voor behoud van de bestaande definitie van een gekwalificeerde meerderheid. De thans geldende spelregels zijn voor hen, gelet op hun stemmengewicht in verhouding tot de omvang van hun bevolking, erg aantrekkelijk.

Belangrijke hervormingen die in het rapport van de conventie zijn vervat, betreffen het aanstellen van een vaste voorzitter, ter vervanging van het halfjaarlijks roulerend voorzitterschap onder de lidstaten, het benoemen van een minister van Buitenlandse Zaken, het afschaffen van het unanimiteitsvereiste op het gebied van justitie en asielbeleid, het vergroten van de macht van het Europees Parlement en het beperken van de Europese Commissie tot vijftien commissarissen met stemrecht.