Jan Zwart (1916-2003)

Barokmuziek diende in de ogen van de oud-journalist de helft langzamer uitgevoerd te worden.

De zoon van de bekende Jan Zwart had vroeger het ideaal in de muziek te gaan of predikant te worden. Na het overlijden van zijn vader in 1937 nam hij echter met zijn broer Stoffel het kostwinnerschap van het dertien kinderen tellende gezin op zich. Hij kwam terecht in de journalistiek. Eerst in Groningen bij de Nieuwe Provinciaalse, na de oorlog in Rotterdam bij de Kwartetbladen en het Rotterdams Nieuwsblad. Muziek was steeds weer een van zijn werkgebieden. Op zondag begeleidde hij de diensten in de gereformeerd vrijgemaakte kerk. Daarnaast dirigeerde hij enkele koren.

Na zijn pensionering kwamen bij Zwart herinneringen aan zijn vader en Albert Schweitzer boven, die beiden een langzamere uitvoering van Bach-werken voorstonden. Zwart spitte oude muziekboeken door en presenteerde in de jaren tachtig ”De Maat- en Tempovoorschriften van de Barokperiode - Bachs adagio is geen allegro”. In dit werkje bond hij de strijd aan met dirigenten als Harnoncourt, Herreweghe, Gardiner en Koopman, die volgens hem met hun snelle tempo Bachs kerkmuziek tot „dansmuziek” degradeerden. Volgens Jan Zwart diende Bach de helft langzamer uitgevoerd te worden. Hij onderbouwde zijn mening met uitspraken van Bachs tijdgenoten Walther, Mattheson en Quantz.

De kern van Zwarts betoog is dat vóór Bach de maatslag thesis/ arsis, neer/op, vaste regel was. Na Bachs dood in 1750 introduceerde de Mannheimer school een nieuwe dirigeermethode, die nog steeds geldt. „Velen hebben niet begrepen dat het begrip ”slag” vroeger tweedelig was. Wie op de Mannheimer manier één, twee, drie, vier, een vierkwartslag slaat, gaat ten opzichte van Bach volledig de fout in”, aldus Zwart.

Tot voor enkele jaren reisde Zwart stad en land af om zijn ideeën aan de man te brengen. Het is onduidelijk hoeveel medestanders hij heeft gekregen. Afgaande op de hedendaagse uitvoeringspraktijk lijkt hij weinig musici overtuigd te hebben.

Jan Zwart (1916-2003)

Binnenland

RD.nl in uw mailbox?