Flentrop beoefent orgelarcheologie voor Hamburg
De gouden jaren in de orgelbouw zijn voorbij. De vroegere directeur van Flentrop Orgelbouw Cees van Oostenbrugge vergeleek het orgelbouwlandschap jaren geleden al met een donkere lucht waarin enkele blauwe plekken zitten. Sindsdien is het er niet beter op geworden. Het aantal kerkgangers daalt en kerkbesturen moeten op de kleintjes letten. „Het orgel is een van de eerste zaken waarop bezuinigd wordt”, weet Frits Elshout, algemeen directeur van Flentrop. Hij maakt zich zorgen, maar is niet moedeloos. „Er blijft altijd vraag naar kwaliteit.”
Het gros van de personeelsleden van Flentrop houdt zich op dit moment bezig met de reconstructie van het orgel van St. Katharinen in het Duitse Hamburg. Dit beroemde instrument ging in 1943 tijdens een bombardement verloren. Scheidemann had het eeuwen eerder bespeeld, evenals Reincken. Bach roemde de kwaliteiten van het orgel. Het is dus een eervolle opdracht om deze vierklaviersreus te reconstrueren. Uitgangspunt is het jaar 1720, toen het orgel 58 stemmen telde.
Elshout troont zijn bezoek mee naar de werkplaats in Assendelft, waar de hoofdkas staat opgesteld (borstwerk, hoofdwerk en bovenwerk). Het dertien stemmen tellende rugwerk bevindt zich sinds 2009 in de Hamburgse kerk. De pedaaltorens worden in een later stadium gebouwd. Hoe hoog de hoofdkas is? „Tien, met de bekroningen zo’n 12 meter.”
Hij typeert Hamburg als de meest enerverende klus uit zijn loopbaan. „We hebben veel research, in feite orgelarcheologie, moeten doen. Gelukkig zijn vlak voor het bombardement in 1943 circa 1100 pijpen uit zeventien registers gered. Na de oorlog bouwde orgelmaker Kemper een nieuw orgel in de St. Katharinen, waarbij hij de helft van het historische pijpwerk gebruikte. Het andere deel werd in andere instrumenten verwerkt. We weten nog altijd niet in welke orgels, waardoor we nog over 550 oude pijpen beschikken. Het was een klus om uit te zoeken wat de herkomst en de oorspronkelijke plaats van het pijpwerk was geweest, want geen pijp kwam ongeschonden de tijd door. Veel pijpen waren afgeknipt of doorgezaagd. Toch kregen we uiteindelijk een vrij goed beeld van de mensuren boven tafel.”
Het rugwerk doet al dienst in Hamburg. Elshout omschrijft de klank ervan als resonansrijk, vocaal, stralend en tegelijk potent. „De dertien registers vullen de kerkruimte, maar zijn niet overweldigend.”
Flentrop doet voor Hamburg aan procesreconstructie. „We gieten het pijpmateriaal op zand. De invloed daarvan op de klank heeft mij bijzonder verrast. Een pijp bezit daardoor zonder bewerkt te zijn al meer klank dan gewoonlijk.” Naar verwachting is het instrument eind volgend jaar voltooid.
Het Flentroprugwerk in Hamburg is vastgelegd op de cd ”Eine Orgel für Bach in de St. Katharinen Hamburg”. Verkrijgbaar via www.stiftung-johann-sebastian.de
Andreas Fischer, rugwerk Flentrop St. Katharinen, Hamburg.
Andreas Fischer, rugwerk Flentrop St. Katharinen, Hamburg.
Andreas Fischer, rugwerk Flentrop St. Katharinen, Hamburg.
