Het was een nauwelijks eerder vertoond schouwspel. Automobilisten reden deze maand langzaam en toeterend door de Onafhankelijkheidsstraat, de belangrijkste weg van de Wit-Russische hoofdstad Minsk. Ze legden het verkeer stil. Voor het oog van de Wit-Russische machthebbers. Want aan de Onafhankelijkheidsstraat ligt het hoofdkantoor van de Russische geheime dienst, de KGB, en, verscholen achter een park, het immense kantoor van president Aleksander Loekasjenko.

Het was de eerste in een rij van zeldzame protesten in Wit-Rusland. Vijf dagen na het autoprotest demonstreerde een groep van 200 automobilisten aan de grens met Polen. Daarna was Minsk het decor van twee betogingen.

De onvrede komt voort uit de economische problemen in de voormalige Sovjetrepubliek. In mei devalueerde de Wit-Russische roebel met 36 procent. In diezelfde periode steeg de inflatie. De prijs van suiker steeg met 39 procent en benzine met 30 procent. Salarissen en spaargeld verloren hun waarde. Wat volgde was een run op Amerikaanse dollars, ijskasten en blikvoedsel. Goederen die hun waarde niet zo snel verliezen als de roebel.

Jarenlang beloofde Loekasjenko, sinds 1994 aan de macht, zijn landgenoten dat hij voor rust en stabiliteit zou zorgen. Ze vreesden een situatie als in de buurlanden Rusland en Oekraïne, waar na 1991 oligarchen de belangrijkste bedrijven in handen kregen en zich verrijkten. Loekasjenko hield de rijke zakenlieden erbuiten door vast te houden aan een Sovjeteconomie met staatsbedrijven. Hij zorgde met keurige wegen, elektriciteit en warm water voor het platteland. Hij verhoogde de salarissen van de fabrieksarbeiders en ambtenaren.

Maar Loekasjenko’s verkiezingsbelofte kent een prijs. De kosten van zijn economie lopen op, terwijl er te weinig geld Wit-Rusland binnenkomt. Het land importeert meer dan het exporteert. Aanvankelijk bood Rusland altijd redding. Op de invoer van Russische olie en gas kreeg Minsk miljarden euro’s aan subsidie. Maar Moskou wil geld zien en van de subsidie blijft steeds minder over. De problemen verergerden doordat de regering in de aanloop naar de presidentsverkiezingen van december 2010 de ambtenarensalarissen met 30 procent verhoogde en de 20.000 werknemers van de Minsk Tractorfabriek een premie gaf van 20 procent van hun loon.

De Wit-Russische regering heeft geld nodig. Experts schatten ongeveer 6,3 miljard euro. De devaluatie van de roebel maakt Wit-Russische producten goedkoper voor het buitenland, waardoor Minsk de export hoopt te verhogen. Maar dat is niet genoeg om het land erbovenop te helpen. Loekasjenko heeft aangeklopt bij voormalige Sovjetlanden en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) voor een lening. Van de eerste ontvangt Minsk 2 miljard euro. Aan het IMF heeft Wit-Rusland 5,6 miljard euro gevraagd.

De twee leningen brengen Loekasjenko in een lastige positie. Hij moet zijn economische beleid wellicht loslaten en de onafhankelijkheid van Wit-Rusland, een tweede belofte van de president, staat onder druk. Van de voormalige Sovjetlanden heeft Rusland zich opgeworpen als de grootste geldschieter. Daarom heeft Moskou zijn eisen op tafel gelegd, zoals de privatisering van sommige Wit-Russische bedrijven. Daar azen de Russische oligarchen op. Het IMF heeft aangegeven dat Wit-Rusland onder meer de overheidssalarissen en de lonen bij staatsbedrijven direct moet bevriezen.

In ruil voor de IMF-lening kunnen de westerse landen ook politieke hervormingen eisen. Nog altijd zien zij Loekasjenko als „laatste dictator van Europa”, de bijnaam die hij kreeg van de regering van de vorige Amerikaanse president, George Bush.

Ondanks het feit dat zijn land naar extra geld snakt, ontkent Loekasjenko dat Wit-Rusland in een economische crisis verkeert. Een term die de buitenlandse media hebben bedacht, vindt hij. ,Er is geen crisis”, sprak de Wit-Russische leider op een persconferentie. „Alleen paniek en angst.”