Het boek ”Als je eenmaal hebt liefgehad” van de conservatieve publicist Bart Jan Spruyt over ds. Doornenbal is sinds zijn verschijning in 2009 uitgegroeid tot het standaardwerk voor de christelijke conservatieve beweging in Nederland en haar geestverwanten.

Al heel vaak is het boek aangehaald in tal van publicaties, toespraken en blogs. Met name twee citaten van de Oener pastor, zoals hij wel liefkozend wordt genoemd, doen het goed: „Wanneer wij de wetten van het Koninkrijk breken, breken die wetten ons”, en de frase: „katholieke breedte en bevindelijke diepte.”

Voor de verschijning van het boek kwam je ze nergens tegen, sinds een jaar of anderhalf wemelen de conservatieve publicaties ervan.

De katholieke breedte van de christelijke conservatieve beweging zelf bleef aanvankelijk echter nogal beperkt, evenals haar bevindelijke diepte. Het CCB telt 50 donateurs en kan zich in de vaste belangstelling van zo’n 500 mensen verheugen. Verre­weg de meeste aanhang komt uit SGP-kring, aangevuld met CDA’ers. ChristenUniekiezers laten het beraad rechts liggen.

De club draaide de afgelopen tijd op twee handjes vol mensen, van wie slechts een deel echt actief is. Op de bijeenkomsten en in publicaties ging het tot nu toe vooral over ds. Doornenbal (1909-1975), wijlen de hervormde theoloog dr. W. Aalders en de reeds lang overleden historicus J. Huizinga.

Voor bijeenkomsten in den lande bleek het volgens een van de organisatoren „lastig mensen te vinden.” Meer dan eens doken dezelfde namen op, waaronder die van Bilder, de huidige burgemeester van Zwartewaterland, en –natuurlijk– van Spruyt.

Enthousiaste ideeën waren er te over, maar volgens een betrokkene liet, als puntje bij paaltje kwam, de uitvoering ervan te wensen over.

Werkelijkheid

„Dat beeld klopt niet met de werkelijkheid”, zegt voorzitter Alderliesten. „Achter de schermen zijn we juist druk bezig geweest de organisatie in te richten. Het conservatisme leeft nu als nooit tevoren.”

Begin dit kalenderjaar was hij met enkele CCB’ers bijeen en legde daar zijn persoonlijke ambitie op tafel: „Dit jaar moet het gebeuren, anders houd ik ermee op.” Die spirit trof Alderliesten ook aan bij zijn mede­bestuurders.

Tot zijn tevredenheid begint er steeds meer beweging te komen. „Ik word veel gebeld en krijg regelmatig e-mails van bijvoorbeeld predikanten en publicisten uit onze christelijke kring. Ze durven zich nog niet in het openbaar bij ons te voegen, maar de interesse ontluikt.”

De schuchterheid wijt Alderliesten aan de slechte naam die het conservatisme heeft. „Die stroming heeft altijd in een verdachte hoek gezeten.” Het rumoer enkele jaren terug rond de Edmund Burke Stichting heeft ook tot terughoudendheid geleid.

Alderliesten wil de horizon van het CCB verder gaan verbreden. „Het christelijk conservatisme hangt voor een groot deel, maar niet alleen aan ds. Doornenbal en aan Spruyt.”

Je kunt je zelfs afvragen, zei emeritus predikant A. Beens onlangs op een avond van het CCB in Barneveld, of ds. Doornenbal, en ook dr. Aalders, wel conservatieven waren op de manier waarop de huidige christelijke conservatieven dat invullen. „Doornenbal is uitgegroeid tot icoon van de christelijk conservatieve beweging, maar dat wilde hij niet zijn. In elk geval was hij daar niet bewust mee bezig.”

Nostalgie

Alderliesten wil met het CCB ook verder kijken dan de „emotionele nostalgie”, het teren op anekdotes uit het verleden en het verlangen naar een tijd waarin alles blijft zoals het nooit geweest is. „Dat vind ik voor mezelf te zwak.”

De CCB-voorzitter kent mensen uit zijn achterban die het graag daarbij zouden laten. „Die sporen ons aan het te houden bij onze godvruchtige voor­gangers als ds. Doornenbal.”

Alderliesten streeft juist naar een verdiepingsslag, door terug te grijpen op oudere bronnen. „Wij moeten een intellectuele uitdaging bieden.”

Bij de CDA Talent Academie heeft hij zich verdiept in de Rijsen­burgse professor dr. Herman Schaepman, de eerste priester die lid werd van de Tweede Kamer, en in de anti­revolutionaire politicus dr. Abraham Kuyper. Alderliesten denkt dat deze denkers van waarde kunnen zijn bij de verdere ontwikkeling van het christelijk conservatieve gedachtegoed.

Daarna noemt de CDA’er ook mensen als Thomas van Aquino, Isaäc da Costa, Nicolaas Beets en dr. Hermann Friedrich Kohlbrugge. „Allemaal mensen bij wie de waarde en de relevantie van Gods wetten voor de samenleving vooropstonden.”

Modernere denkers als Leo Strauss, Charles Taylor en Roger Scruton kunnen volgens hem eveneens inspiratie en inzicht bieden aan de christelijke conservatieve beweging.

Oudvaders

De politieke breedte van het beraad zou hij ook graag op­rekken. Met name bij de ChristenUnie komt Alderliesten echter niet ver. „Veel CU-leden hebben aan hun geloof en aan de Bijbel genoeg. Dat zeggen ze letterlijk zo. Terwijl wij vinden dat je de traditie en de grote denkers naast de Bijbel nodig hebt om je eigen tijd te begrijpen. Juist iemand als Calvijn, maar ook de oudvaders, citeerden in hun preken en boeken regelmatig klassieke groten als Cicero.”

Maar ook bij de SGP stuiten de christelijk conservatieven op weerstand. SGP’ers die graag in het comité van aanbeveling van het CCB zouden gaan zitten of er actief voor willen worden, zouden –blijkens geluiden die CCB’ers ter ore komen– door mensen in de partijtop worden teruggefloten.

Alderliesten begrijpt de „angst” bij de SGP niet. Hij vermoedt dat de partij het CCB als een „soort springplank naar het CDA ziet” of als een „verkapte christelijke, liberale club.”

De partij hoeft daar helemaal niet bevreesd te zijn voor, meent hij. „Wij zijn gewoon fatsoenlijke mensen die een bijdrage willen leveren aan de samenleving. Wij bidden voor onze vergaderingen en voor ons congres dat vandaag plaatsvindt.”

De CCB-voorzitter stelt dat de SGP bij uitstek de partij zou kunnen zijn die het christelijk conservatieve gedachtegoed uitdraagt en als politieke thuishaven zou kunnen dienen voor politiek geïnteresseerde christelijk conservatieven. „Binnen de SGP zijn zulke mensen al actief. Denk bijvoorbeeld aan senator Holdijk.” Die stelt in het laatste nummer van het SGP-jongerenblad In Contact dat hij zich het beste thuis voelt bij de christelijk conservatieve stroming.

Draagvlak

Het CCB is er zelf niet op gericht een politieke partij te worden, betoogt de CDA’er. „Het zou mooi zijn als we de partijen waar wij ons op richten –CDA, ChristenUnie, SGP, PVV, VVD– kunnen beïnvloeden.”

Als de boodschap van het christelijke conservatisme aanslaat en er breed draagvlak blijkt te zijn „om onze ambities op grotere schaal te verwezenlijken”, dan zou Alderliesten zich graag met zijn club willen bezinnen op de oprichting van bijvoorbeeld een omroep of een partij. „Wij zeggen niet dat we dat nooit zullen doen.”

Steeds meer activiteiten CCB

De centrale boodschap van het ruim een jaar geleden opgerichte Christelijk Conservatief Beraad (CCB) is dat de christelijk-historische traditie, waarvan de Bijbel de bron vormt, onmisbaar is voor het in stand houden van het christelijke culturele fundament onder de samenleving.

CDA’er Hans Alderliesten is voorzitter van de organisatie, die hij samen met Dirk-Jan Nijsink (SGP), Eddy Bilder (CDA), Bart Jan Spruyt en Wilco Boender (lid van SGP en CDA) bestuurt. In de raad van aanbeveling zitten onder anderen mr. C. M. Verkade uit Gouda, dr. M. de Blois uit Zeist en dr. W. van Vlastuin uit Wezep.

Sinds de oprichting heeft het CCB een congres georganiseerd in Putten, over het thema ”Het christelijk conservatieve antwoord op de crises van onze tijd”. Het tweede congres vindt zaterdag plaats in Apeldoorn en gaat over het thema ”Christenen en het conservatisme”.

Naast de grootschalige congressen kent het beraad zogeheten huiskamerkringen, bijeenkomsten waarop een select gezelschap met elkaar in debat gaat over actuele maatschappelijke zaken of een boek bespreekt. Het bestuur komt doorgaans bijeen in de „kernkring”, die ver­gadert in Utrecht, Gouda of Ermelo.

In de Hoeksche Waard heeft inmiddels een bijeenkomst van een huiskamerkring plaatsgevonden. In Werkendam komt er een. In Rijssen en in de regio Putten/Ermelo zijn contacten gelegd om eveneens een huis­kamerkring op te richten.

Onder leiding van Egbert Hardeman komt in Utrecht maandelijks een groepje van zeven mensen bijeen, die dan een gedeelte van Leo Strauss’ boek ”Natural Rights and History” bespreken.

Hendrik-Jan van Nieuw Amerongen heeft zich met zijn Groen van Prinstererkring in Amsterdam aangesloten bij het CCB.

Het CCB heeft in het achterliggende jaar een goed bezochte bijeenkomst gehouden in Gouda, waar oud-VVD-leider Wiegel sprak over de politieke actualiteit. Begin deze maand was –met het oog op de vele reformatorische christenen in en rond Barneveld– een avond belegd in de Veluwehal. Ongeveer tachtig mensen waren erop afgekomen.

De CCB-bestuursleden hebben verder van zich laten horen via sociale media als Twitter, in hun informele netwerken –zoals het Slangenburgberaad in het CDA, waarvan voorzitter Alderliesten lid is– en via opinieartikelen in met name deze krant. Het is de bedoeling dat de club ook artikelen over de actuele politiek én over het verleden gaat aanleveren voor tijdschriften van christelijke signatuur.

Ook op thema’s waar het conservatisme nog geen sterk ontwikkelde visie op heeft, zoals duurzaamheid, wil het CCB zich gaan bezinnen. En daarna bijvoorbeeld een plan of voorstel opstellen en dat dan presenteren aan Tweede Kamer­leden.

Binnen het beraad wordt ook nagedacht over educatie, zoals trainingen over christelijk conservatisme, de rol van het gezin en van de kerk.

In december kondigde het CCB aan gesprekken te gaan voeren met omroepen. Daar is het nog niet van gekomen. „Maar je moet ook ambities hebben”, verklaart Alderliesten. „Wat we tot nu toe hebben gedaan, is nog maar het begin.”