Het gaat medewerkster Dorrie Bottenberg aan het hart dat ‘haar’ bieb gaat sluiten. Ze werkt vier middagen per week in de vestiging in Goverwelle, en met plezier. Haar vinger wijst naar een groepje scholieren, een moeder met kinderwagen, een oude heer: „Er zijn heel wat mensen naar me toegekomen. „Wat jammer”, zeiden ze. Of: „Kan het echt niet anders?” Maar dat schijnt niet mogelijk te zijn. En het is misschien ook beter om op een bibliotheek te bezuinigen dan bijvoorbeeld op zorg”, zegt ze wat berustend. Het protest en een petitie enkele maanden geleden hebben niet mogen baten. Nu is het zaak om het pand schoon en netjes achter te laten.

De gemeente Gouda zag zich door de economische neergang genoodzaakt om 30 procent te korten op de subsidie aan de openbare bibliotheken. Voor Goverwelle betekent deze beslissing een sluiting in juli. Bij de bibliotheek in de wijk Bloemendaal gaan in 2014 de deuren dicht. De bibliotheek in het centrum blijft wel bestaan. „We hebben moeilijke beslissingen moeten nemen”, vindt bibliothecaresse Nan van Schendel. „De centrumbibliotheek gaan we zeven dagen per week openstellen. De andere twee bibliotheken gaan over in vier kinderbibliotheken en twee minibibliotheken. Zo worden de kinderen nog het minst getroffen, want voor hen is bereikbaarheid heel belangrijk. De minibibliotheken worden zogenaamde plug-in-bibliotheken, een soort automatische boekenkasten – wat dus scheelt in de personeelskosten.”

Toen de gemeente in 2010 aanvankelijk een bezuiniging van 45 procent op de bibliotheken aankondigde, heeft de Goudse bibliotheek in allerijl een noodplan opgesteld. Uiteindelijk werd het door dit voorstel een bezuiniging van 30 procent. „Het plan bestaat onder andere uit een verhoging van het tarief van 35 naar 40 euro. Daarmee benaderen we meer het landelijke gemiddelde tarief. Verder moeten we ons als bibliotheken nu echt bezinnen op wat onze kerntaak is. Mijns inziens blijft dat het stimuleren van lezen en ondersteunen van leren. Daarom hebben we ook zo bewust voor kinderen gekozen. We trainen hen onder andere op het gebied van bewust omgaan met internet, ”mediawijsheid” zoals we dat noemen.”

Gouda is niet de enige bibliotheek die te kampen heeft met financieringsproblemen. De koppen in het landelijke vakblad voor bibliotheken liegen er niet om: ”Sluiting Dordtse filialen Dubbeldam en Sterrenburg”, ”College Harderwijk wil 75 procent korten op bibliotheek”, ”Bibliotheek Noord-Veluwe: sluiting filialen dreigt vanwege bezuinigingen”. Het zijn slechts enkele voorbeelden.

De Harderwijkse predikant H. Westerhout luidde bij verschillende kranten de noodklok voor de bibliotheek in zijn stad. „Hier in Harderwijk maakt de bevolking heel veel gebruik van de bibliotheek. Ook bij mijn eigen kinderen is de bieb heel populair. Zelf ga ik wel eens voor een literair boek dat ik te duur vind om aan te schaffen. Het is prettig om die mogelijkheid te hebben. Een bezuiniging van 75 procent betekent echter het einde van de bibliotheek.” Via een website, een petitie en een actieavond hebben de Harderwijkse burgers duidelijk laten weten dit plan niet te accepteren. Volgens de predikant hebben de protesten er al wel voor gezorgd dat het CDA terugkomt op deze bezuiniging.

De voorbeelden van Harderwijk en Gouda behoren tot de extremen. De Goudse korting van 30 procent en de Harderwijkse bezuiniging van 75 procent zijn uitschieters op het landelijk gemiddelde van 9 procent bezuiniging op openbare bibliotheken over de jaren 2012-2014. Het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken (SIOB), dat pas een onderzoek liet doen naar de landelijke stand van zaken, is bezorgd over de toekomst van bibliotheken. Medewerker Frank Huysmans: „De inkomsten van een bibliotheek bestaan voor een tiende uit het lidmaatschapsgeld, de rest komt van gemeente en provincie. Daar zijn ze dus sterk afhankelijk van. Bibliotheken kunnen het lidmaatschapsgeld wel iets opschroeven, maar de bibliotheek moet toegankelijk blijven voor jongeren en mensen met een kleine portemonnee. De bibliotheek is ontstaan in het kader van ”volksverheffing”. Ook nu moeten bibliotheken mensen de mogelijkheid blijven bieden zich verder te ontwikkelen.”

Huysmans vindt het belangrijk dat kleine bibliotheken openblijven, zoals nevenvestigingen op het platteland. „Iedereen moet dicht bij huis een fysiek boek kunnen blijven lenen. Niet alles is op korte termijn gedigitaliseerd. Wel behoeven bibliotheken zich minder te richten op bijvoorbeeld de aanschaf van informatieve boeken. Daar komt voor in de plaats dat de bibliotheek de taak krijgt burgers wegwijs te maken in de informatiestroom. Een aantal bibliothecarissen krijgt bijscholing voor de nieuwe functie van ”mediacoach”. Ze leren leners hoe ze betrouwbare informatie kunnen vinden op het web. De taken zijn veranderd, maar de doelstelling van ”volksverheffing” blijft hetzelfde.”

Medewerkster Dorrie Bottenberg: „Het doet zeer dat de bibliotheek in Goverwelle gaat sluiten. Sinds 1995 zitten we hier in het winkelcentrum. Het loopt goed. Gelukkig gaan de kinderboeken wel naar twee kinderbibliotheken hier in de buurt. Voor volwassenen komt er een plug-in-bibliotheek. Daar staan 1500 titels in; nieuwe, populaire boeken. Ook kunnen leden reserveren uit de hoofdvestiging. Maar snuffelen is er dan niet meer bij.”

Dik van der Linden: „Ik kom hier twee keer per week voor mijn vrouw. Ze is slecht ter been en leest veel. Zij is christelijk, dus ik moet opletten wat ik meebreng. Er mogen geen vloeken in staan, want dan moet ik ermee terug. Vrijdag moet ze naar het ziekenhuis, dus nu zorg ik voor vrolijke boeken: van Roald Dahl en Youp van ’t Hek. De bibliotheek is nu nog heel dichtbij voor mij. Het is heel jammer dat Goverwelle dichtgaat.”

Thomas (4) en Sandra van Hees: „Een halfjaar geleden is Thomas lid geworden van de bieb, maar dat is wat ons betreft nu alweer over. Ik heb hier vandaag geen boeken geleend. Ik weet nog niet eens waar ik ze dan kan terugbrengen. Er komt wel een kinderbibliotheek, maar kan ik daar ook nog een plantenencyclopedie voor hem lenen? En voor mijn eigen boeken moet ik dan naar het centrum fietsen.”

Erica Bakker: „Wij wonen ongeveer even ver van alle vestigingen van de bibliotheek. Naar Goverwelle ga ik graag omdat de winkels dichtbij zijn en je er gratis kunt parkeren. Jammer dat je hier over een poosje niet meer terechtkunt. Het is juist leuk om lekker even in tijdschriften te kijken of een paar bladzijden in een roman te lezen, van Lynn Austin bijvoorbeeld.”

Onderzoek Sectorinstituut Openbare Bibliotheken

Het onderzoek van het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken samengevat:

•In 2009 gaven gemeenten gemiddeld 24,95 euro per inwoner uit aan de openbare bibliotheek;

•Gemeenten bezuinigen gemiddeld 9 procent op de subsidie voor openbare bibliotheken;

•Vooral voor kleine bibliotheken op het platteland dreigt sluiting;

•Het gratis kinderlidmaatschap van de bieb blijft bij veel gemeenten buiten schot;

•De bezuinigingen gaan bij veel bibliotheken ten koste van producten voor ouderen, dyslectici en laaggeletterden;

•De inschatting is dat in 2014 op veel plaatsen de bibliotheek niet meer herkenbaar is als gebouw, maar gevestigd is in een school of verzorgingstehuis en niet meer is dan een onbemenste uitleenautomaat.