Waar was de hoorzitting voor bedoeld?

Aanleiding was de Programmabrief langdurige zorg die staatssecretaris Veldhuijzen (Volksgezondheid) twee weken terug verstuurde. Daarin somt ze op welke maatregelen ze treft om de AWBZ-zorg, de langdurige, onverzekerbare en collectief gefinancierde zorg, op termijn betaalbaar te houden.

Onderdeel van die plannen is het snijden in de pgb-regeling; de subsidieregeling waarmee mensen met een indicatie (toegangsrecht) voor AWBZ-zorg zelf hun zorg kunnen organiseren en betalen. Op dit moment hebben zo’n 130.000 zorgvragers een pgb; een gemêleerde groep waarvan de intensiteit van de zorgvraag van persoon tot persoon verschilt.

De staatssecretaris wil het pgb alleen nog beschikbaar stellen aan personen met een indicatie voor verblijf in een instelling (ongeveer 10 procent), mogelijk nog aangevuld met enkele uitzonderingsgroepen. Zij kunnen het geld gebruiken om toch thuis te blijven wonen. De overige groep behoudt zijn indicatie, maar is voor de zorg aangewezen op instellingen als thuiszorgorganisaties.

Werd de noodzaak van de maatregel onderschreven?

Ja, het betaalbaar houden van de AWBZ kost de gemiddelde Nederlander nu al 330 euro per maand aan premie. Zonder ingrijpen loopt dat bedrag snel op, zo rekende vooral onderzoeker P. Besseling van het Centraal Planbureau voor. Niemand weersprak dat het zaak is de bestaande zorgarrangementen tijdig tegen het licht te houden. Wel omschreven veel deskundigen de ingreep in het pgb als fors. Zorgelijk vonden velen het ook dat het nieuwe criterium om wel of geen pgb te krijgen voor nieuwe aanvragers volgend jaar al van kracht wordt.

Werden de consequenties van de maatregel duidelijk?

Ja, diverse pgb-houders maakten op emotionele wijze duidelijk wat de maatregel van Veldhuijzen voor gevolgen kan hebben. Er zijn thuiswonende invaliden met een betaalde baan die van het pgb een zorgverlener kunnen inhuren die hen ’s ochtends om 6.00 uur op gang helpt en ’s avonds, afhankelijk van hun werktijden, op afroep beschikbaar is. Omdat zij geen verblijfsindicatie hebben en dus buiten de nieuwe regeling vallen, zijn ze straks aangewezen op de zorg van instellingen, maar onduidelijk is nog of deze organisaties even flexibel zijn in het verlenen van zorg.

Een onderzoekster van de Radboud Universiteit Nijmegen becijferde wel dat ongeveer 12 procent van de huidige pgb-houders het pgb gebruikt om er een mantelzorger van te betalen, die voorheen zijn hulp vrijwillig en om niet aanbood. Zo’n rekensom laat zien dat een deel van de vrijwillige zorg, zoals burenhulp, door het pgb onbedoeld is veranderd in collectief gefinancierde zorg.

Werd duidelijk wat de ingreep aan besparingen oplevert?

Nee. De Programmabrief stelt resoluut dat er sprake is van een jaarlijkse structurele nettobesparing van 900 miljoen euro ten opzichte van ongewijzigd beleid. Dat bedrag wordt alleen gehaald als de ramingen van het kabinet, over de groei van het aantal pgb-vragers bij ongewijzigd beleid en over de uitstroom als gevolg van de nieuwe regels, kloppen. Daarover zijn de meningen op z’n zachtst gezegd verdeeld. Ter illustratie: de belangenvereniging PerSaldo van mensen met een pgb gaat uit van een jaarlijkse kostenstijging van 650 miljoen euro, doordat veel bestaande pgb-houders straks een beroep moeten doen op duurdere instellingszorg. De Nijmeegse onderzoekster noemde deze berekening „plausibel.” Het Centraal Planbureau wilde de cijfers waar het kabinet mee schermt gisteren niet bevestigen, omdat het de achterliggende berekeningen niet kent. Wel sprak CPB-onderzoeker Besseling veelbetekenend: „Er is in Nederland een lange geschiedenis van overschatting van effecten.” Anders gezegd, de besparing van 900 miljoen wordt zeker niet gehaald.

Staat het kabinet met de rug tegen de muur?

Niet helemaal. Premier Rutte beloofde vorige week dat het kabinet er alles aan gaat doen om ervoor te zorgen dat ook zzp’ers, anders dan nu, via het zorgkantoor AWBZ-zorg mogen aanbieden. Qua prijs kunnen zij zeker concurreren met AWBZ-instellingen omdat ze niet zijn gebonden aan een cao of arbeidstijdenregeling. Een woordvoerder van het platform voor zzp’ers zei gisteren dat zij zeker een belangrijk deel van de pgb-zorg voor hun rekening kunnen nemen. Dat signaal pakt het kabinet ongetwijfeld op.

Hoe nu verder?

Donderdag zal blijken of het kabinet het aandurft om de plannen zelfs met een kleinst mogelijke meerderheid van VVD, PVV en CDA door te zetten. Als dat niet zo is, moet Rutte het draagvlak vergroten door garanties te geven dat er niemand tussen wal en schip valt. Niet uitgesloten is dat de coalitie kiest voor uitstel in de vorm van een extra overbruggingsjaar, net zoals bij de bezuiniging op passend onderwijs.