Tijdens de VN-top over racisme in het Zuid-Afrikaanse Durban in september konden de VN-lidstaten het niet eens worden over de tekst van het document. Veel westerse landen vielen over de passages die handelden over slavernij en slavenhandel. Ze waren bang dat Afrikaanse landen compensatie zouden eisen voor de schade die zij hebben geleden door slavenhandel in de koloniale tijd.

Ook was er verdeeldheid over de vraag of Israëls acties tegen de Palestijnen bestempeld kunnen worden als staatsterrorisme. Israël en de Verenigde Staten verlieten destijds boos de conferentie, na pogingen van enkele Arabische landen om Israël in de slotverklaring te laten brandmerken als een racistische staat.

Na afloop van de top in Durban werd wel een slotverklaring gepresenteerd, maar lang niet alle deelnemers konden zich daarin vinden. Het was bovendien meer een politieke verklaring dan een juridisch document, dat niemand ergens toe kon verplichten.

Na veel getouwtrek liggen er nu toch een slotverklaring en een actieplan tegen racisme en vreemdelingenhaat waar alle lidstaten mee kunnen leven. Beide gaan nu voor goedkeuring naar de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties.

De slotverklaring geeft aanbevelingen die moeten leiden tot het volledig uitbannen van discriminatie en rassenhaat. In het actieplan staan concrete stappen die de VN-lidstaten moeten ondernemen om dat doel te bereiken.

Het actieplan is een compromis geworden. De slavenhandel is er niet in opgenomen. Een aparte verklaring veroordeelt slavernij en slavenhandel, maar verbindt er geen consequenties aan voor de landen die zich er schuldig aan hebben gemaakt. Wel worden deze landen opgeroepen zich te verontschuldigen of hun spijt uit te drukken. Slavernij wordt „een misdaad tegen de menselijkheid” genoemd.

Tot een veroordeling van Israël, zoals de Arabische landen wilden, is het niet gekomen. Wel wordt het zelfbeschikkingsrecht van de Palestijnen erkend. Beide partijen worden opgeroepen het vredesoverleg snel te hervatten.

De hoge VN-commissaris voor de mensenrechten, Mary Robinson, toonde zich ingenomen met de overeenkomst. Ze zei dat de wereld nu een „levend document” heeft om opnieuw vaart te zetten achter de strijd tegen discriminatie.