Je zou maar een gewetensbezwaarde trouwambtenaar zijn die al het nieuws over je eigen positie nauwlettend volgt en zo ook bij de GayKrant een kijkje neemt. Denk dan niet dat je als een hardwerkende, serieuze en integere ambtenaar wordt afgeschilderd die alleen op grond van de Bijbel geen homohuwelijk kan voltrekken. Welnee, schreven sommige deelnemers de afgelopen dagen op het forum van de GayKrant: je bent een christenhoerenzoon. Of, iets anders geformuleerd: je bent een schurftige christelijke weigerhond.

Toch was het dezelfde krant die bijna drie jaar geleden bekendmaakte dat ze als eerste Nederlandse homosite maatregelen had getroffen om beledigende en haatzaaiende berichten te weren. Naar eigen zeggen waren dergelijke reacties weliswaar altijd al verboden, maar glipte er desondanks wel eens wat door dat buiten de regels viel en zo op het forum een plek kreeg.

Bezoekers van de website konden echter voortaan direct aan de bel trekken wanneer er berichten op het forum te zien waren die over de schreef gingen. De webmasters zouden dan zo snel mogelijk controleren of dit inderdaad het geval was en zo nodig berichten verwijderen.

Kunnen uitdrukkingen zoals ”schurftige christelijke weigerhonden” dan nu toch voor de GayKrant door de beugel? „Nee”, antwoordt hoofdredacteur Henk Krol beslist als hij die uitlatingen onder ogen krijgt. „De door u genoemde voorbeelden zijn inmiddels aangepast. Ze zijn ongepast en tegen onze spelregels en we proberen dergelijke onbehoorlijke opmerkingen daarom zo snel mogelijk weg te halen.”

Toch getuigt een aantal reacties nog steeds niet van al te veel fatsoen. Krol: „Wie in een kerk komt, mag verwachten dat een dominee een preek tot zijn toehoorders richt. Voor buitenstaanders komt dat soms heel anders over dan voor vaste kerkgangers. Wie als buitenstaander de site van de GayKrant bezoekt, zal ongetwijfeld even moeten wennen aan het vrijgevochten vaste publiek dat er soms een felle woordkeuze op nahoudt. Dat kan soms hard gaan, maar de meeste volwassen mensen kunnen wel tegen een stootje.”

Uitgesproken haat

Een verklaring voor de felle woordkeuze op het forum heeft ’s lands bekendste voorvechter van homo-emancipatie wel. „Er zijn homoseksuelen die door de jarenlange afwijzing van hun geaardheid in confessionele kringen in hun jeugd een uitgesproken haat hebben ontwikkeld tegen de kerkelijke wereld. Daar zou men ook wat begrip voor kunnen opbrengen. We hoeven niet uit te leggen hoe het is om als jong kind jarenlang te moeten horen dat men zondig is en naar de hel zal gaan, alleen omdat men van iemand van de eigen sekse houdt.”

Omgekeerd zijn er volgens Krol op zijn website –gemiddeld 23.000 unieke bezoekers per dag– ook „gelovigen die in het licht van deze nieuwe tijd van toenadering graag hun mening op ons nieuws willen geven. Dat mogen ze, iedereen is in principe welkom. Een en ander brengt met zich mee dat de twee genoemde groepen soms fel met elkaar botsen. We zijn echter een kleine organisatie en hebben niet de mogelijkheid om 24 uur per dag reacties te monitoren. Toch doen we wat we kunnen, het grote goed dat vrije discussie heet daarbij in het achterhoofd houdend.”

Maar wat vindt Krol dan van een op de site gemaakte vergelijking tussen het accepteren van gewetensbezwaarde trouwambtenaren met wat nazi’s voor en in de Tweede Wereldoorlog deden? „Onkies. Helaas hoor je die vergelijking ook in andere verbanden steeds vaker. Iedereen zou eens wat vaker stil moeten staan bij de betekenis van het woord respect.”

Op het forum wordt ook opgeroepen om bij de komende Amsterdamse homobotenoptocht een boot van het ministerie van OCW te laten zinken. Moet kunnen? „Zinken is natuurlijk onzin en ongepast, je kunt ook op een andere wijze je stem laten horen.”

Sommige heftige reacties op de site kunnen volgens Krol ook worden veroorzaakt doordat er „schizofrene lieden op de site actief zijn die met zichzelf in discussie zijn: dan weer als homofobe christen, dan weer als christenfobe homoactivist.”

Nepprofielen

„De levendigheid van een forum is in principe altijd gebaat bij reacties die discussie oproepen”, stelt directeur Johan Quist van RefoAnders. Hij is als geen ander regelmatig mikpunt van kritiek op internetfora. „Zelf heb ik een paar keer last gehad van onbekenden die op het forum van de GayKrant profielen aanmaakten die de schijn opriepen dat ze aan mij toebehoorden. De berichten die vervolgens zogenaamd namens mij op de site kwamen, waren zo scherp dat ze wel felle reacties moesten oproepen. De GayKrant wilde die profielen aanvankelijk niet verwijderen, ook niet nadat ik te kennen gaf aangifte te zullen doen bij de politie. De profielen zijn pas verwijderd na een telefoontje van het COC, dat op zijn beurt weer was ingeseind door het ministerie van Onderwijs.”

Quist zegt zich niet aan de indruk te kunnen onttrekken dat er nog regelmatig nepprofielen op de website van de GayKrant worden aangemaakt, bedoeld om prikkelende en irriterende uitspraken te kunnen plaatsen. „Het bestaan van nepprofielen schaadt iemands geloofwaardigheid en zijn beeld bij het publiek”, stelt de directeur van RefoAnders. „Nog steeds zullen er mensen zijn die hun beeldvorming over mij deels inkleuren vanuit datgene wat via dergelijke nepprofielen geschreven is op het forum van de GayKrant. Via deze nepprofielen wordt zo ook gestaag een onderbuikgevoel gekweekt dat haatdragend is tegenover christenen. Ik vind dat Henk Krol als de eersteprijswinnaar van de Jos Brinkprijs (prijs voor homo-emancipatie, red.) moet beseffen dat hij een voorbeeldfunctie heeft in het modereren van zijn forum.”

Dat er inderdaad nog altijd nepprofielen in omloop zijn, bleek deze week. Opeens dook op het forum een profiel op met een foto van SGP’er E. Klein, fractievoorzitter in de Gelderse Staten en buitengewoon ambtenaar van de burgelijke stand. Op de website van de GayKrant deed de persoon achter dit profiel allerlei uitspraken over gewetensbezwaarde trouwambtenaren, die vervolgens veel reactie opriepen. Maar wie er ook achter zat, niet de SGP’er zelf, geeft Klein aan. „Ik werd erop geattendeerd door iemand in het land dat mijn naam en foto werden gebruikt. Toen heb ik contact opgenomen met de GayKrant, en ik moet zeggen dat de webmaster direct maatregelen heeft genomen om het profiel te verwijderen. Wat dat betreft heb ik waardering voor de redactie.”

Klein heeft nooit de behoefte gehad om zich op dergelijke fora te verdedigen. „Het volk Israël haalde alles wat onrein was weg binnen de eigen legerplaats, maar ze gingen dat niet ook bij andere bedoeïnenstammen doen. Ik denk dat we geen paarlen voor de zwijnen moeten werpen en door te reageren op dergelijke fora nog meer reacties op te roepen. Ik beweeg mij in het publieke debat, maar daar horen voor mij fora als die van de GayKrant niet bij.”

„Ik zeg: Zinken die boot”

Minister Van Bijsterveldt verklaarde deze week in een Kamerdebat over homo-emancipatie dat er ruimte moet zijn voor gewetensbezwaarde trouwambtenaren. Op de website van de GayKrant en de Gaysite haalden critici hun gram. Een selectie.

l„Ik zeg: Zinken die OCW-boot tijdens de Canalpride”, schrijft er één, doelend op de deelname van het ministerie van Onderwijs aan de komende jaarlijkse homobotenoptocht GayPride in Amsterdam.

l„Weigerambtenaren zijn helemaal geen ”mensen met gewetensbezwaren” het zijn gewoon ordinaire homofoben. Als wij willen trouwen, vinden ze ineens een stukkie tekst wat zogenaamd ondraaglijk op hun geweten drukt!”

l„Ook een goed idee om alle christenhonden uit de grachtenparade te weren met hun gespleten tong en dubbele moraal. Het huidige gedrag van deze christenhoerenzonen vertoont sterke overeenkomsten met wat de Duitsers l”legaal” deden in de jaren ’30 van de vorige eeuw”: ”Für Juden verboten. (…) Pas daarna begonnen de razzia’s en uiteindelijk de gaskamers en de executies, maar laten we nooit vergeten dat het zó is begonnen: met een slap excuus en met instemming van volk en vaderland. (…) Laat het hele volk maar zien wat voor addergebroed er op de loonlijst van de belastingbetaler staat.”

l„Gelovigen zijn hypocriet en het fenomeen weigerambtenaar is hypocriet. Don’t worry, over een jaar of 20 is de gelovige generatie dood en kunnen we eindelijk vrolijk verder –zonder een geloof– met ons leven.”

Wilde Westen zonder moraal

Internetfora vormen de onderbuik van internet. Maar waar ligt bij het spuwen van allerlei gal de grens? „In elk geval moet je binnen de grenzen van het strafrecht blijven”, zegt mr. Sietse Voogt van Moree Gelderblom Advocaten. „Dus belediging en smaad mogen niet. Maar de grenzen van de vrijheid van meningsuiting zijn echter bijzonder ruim. Wanneer je aangifte doet van belediging is het de vraag of dat voor de rechter standhoudt.”

Ook socioloog Albert Benschop, die zich specialiseerde in de „sociale eigenaardigheden” van internet, gelooft niet dat juridische procedures de aangewezen weg zijn in het geval van vuilspuiterij via internet. „Een term als ”weigerhond” voor een christelijke trouwambtenaar kun je zien als een persoonlijke belediging. Maar je moet je realiseren: wie doet dat? Een pukkelig jongetje dat ’s avonds laat op zijn kamer nog even wat frustraties van zich wil afschrijven? Wat win je ermee als je zo iemand een proces aandoet? Dan kun je beter op het forum zelf tegengas geven, liefst in georganiseerd verband.”

Benschop benadrukt dat er vaak niet zo veel verschil is tussen wat er offline en online gebeurt, maar dat dezelfde termen op internet een veel zwaardere lading krijgen. „In de kroeg zegt iemand wel eens tegen mij: Val dood. Dat betekent dan: Ik ben het helemaal niet met je eens. Je kunt dat onfatsoenlijk vinden, en dat vind ik zelf ook wel een beetje, maar ik ga niet direct iemand voor de rechter dagen als hij dat in de kroeg tegen mij zegt. Het probleem is dat die persoon misschien hetzelfde zegt op internet, en daar sorteert het heel andere effecten omdat iedereen meeleest en de context anders is.”

Benschop adviseerde onder meer websites als marokko.nl, waar in het recente verleden ook veel smerigheid werd gedebiteerd. „Dat was een ruige boel. De organisatie wilde het forum openhouden en toch regels stellen. Dan moet je iets bedenken. In dit geval werd dat een team van zestig moderators die dag en nacht het geheel in de gaten houden. Daarnaast kun je bezoekers de gelegenheid geven om waarderingen te uiten, waardoor het betere werk naar boven komt drijven en het vuilnis naar de diepte zakt.”

Qua moraal valt er nog veel te winnen op internet, denkt de socioloog. „Het is een soort wilde Westen dat nog geciviliseerd moet worden.” Maar hij ziet langzamerhand wel een tendens in de goede richting ontstaan. „Zelfs een website als GeenStijl is zichzelf noodgedwongen wat beter gaan reguleren. Langzaam maar zeker lijkt op heel veel discussiefora iets van een interne disciplinering te ontstaan. Bezoekers spreken elkaar wel degelijk aan op hun taalgebruik. Maar er zal altijd modder aan dergelijke fora blijven kleven. Dat kan niet anders als je de vrije openbare discussie wilt handhaven.”

Richtlijnen

De Raad voor de Journalistiek heeft enkele richtlijnen opgesteld voor het plaatsen van reacties op websites:

– De redactie is verantwoordelijk voor de inhoud van reacties die worden geplaatst op de website van het betrokken medium. Het verdient de voorkeur dat de redactie de voorwaarden voor de selectie en plaatsing van reacties publiceert.

– Het staat de redactie vrij om ingezonden brieven en andere reacties van een naschrift te voorzien of niet te plaatsen, tenzij plaatsing geboden is vanwege bijzondere omstandigheden. Wijziging en inkorting zijn toegestaan zolang de inhoudelijke essentie en de toonzetting behouden blijven.

– De redactie heeft een verantwoordelijkheid voor de reacties van derden die onder artikelen op haar website verschijnen, maar gelet op de aard van het internet kan van de redactie niet verwacht worden dat zij al deze reacties vooraf controleert. Wel kan de redactie besluiten eenmaal geplaatste reacties te verwijderen.

– Als een reactie op een artikel op de website een ernstige beschuldiging of laster jegens een of meer herkenbare personen bevat, dient de redactie op verzoek van de betrokkene(n) te onderzoeken of er voor de beschuldiging of de aantijging een feitelijke grond bestaat, en indien dit niet het geval is, de reactie te verwijderen.