„Vulkaanas was gevaar voor vliegverkeer”
Het was een goed besluit om het vliegverkeer boven Europa stil te leggen na de uitbarsting van de IJslandse vulkaan Eyjafjallajökull vorig jaar april. Dat concludeerden Deense geologen afgelopen maand na analyse van de asdeeltjes. De autoriteiten vreesden dat de vulkaanas de vliegtuigen zou beschadigen en uitval van de motoren zou kunnen veroorzaken. Op dit moment worden opnieuw vluchten geannuleerd vanwege de aswolk die de IJslandse vulkaan Grimsvötn zaterdag de lucht in blies.
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de minuscule stofjes van Eyjafjallajökull vlijmscherp en ruw waren. „De luchtvaartautoriteiten namen de juiste beslissing”, stelt de Deense Susan Stipp, geoloog aan de universiteit van Kopenhagen.
Een paar uur na het begin van de uitbarsting op 14 april 2010 reden twee vulkanologen van de universiteit van IJsland (Reykjavik) –met gevaar voor eigen leven– richting de Eyjafjallajökull om as te verzamelen.
Ze stuurden wat van dit monster naar het lab van Stipp voor analyse, samen met as die ze twaalf dagen later hadden verzameld.
De Deense wetenschappers deden tal van proeven met de asdeeltjes om de eigenschappen ervan te achterhalen. Zo stelden ze de dichtheid en de samenstelling ervan vast en onderzochten ze de structuur van het oppervlak. De resultaten publiceerden ze vorige maand in het wetenschappelijk tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS).
Uit microscopisch onderzoek en röntgendiffractie bleek dat de minuscule korrels zeer scherpe randen op hun oppervlak hadden. Die zouden de ramen van de cockpit van passerende verkeersvliegtuigen hebben kunnen zandstralen, zodat ze ondoorzichtig werden. Ook zou schade aan de straalmotoren tot uitval kunnen leiden.
Zodra asdeeltjes uit een vulkaan in de atmosfeer terechtkomen, slaan vluchtige gassen zoals chloor, fluor en arsenicum in zoutvorm neer op het oppervlak. Stipp onderwierp de stofjes aan een proef om vast te stellen hoe snel die zouten oplosten in water. De wetenschapper kon zo bepalen of het vulkaanstof een gevaar vormde voor de drinkwatervoorziening. Dat bleek niet het geval.
De korrels waren wel opvallend hard. Ook na twee weken roeren bleek dat de scherpe randjes niet waren afgesleten.
Wel stelden ze vast dat de eerste lading asdeeltjes ruwer was dan het stof dat de vulkaan twaalf dagen later uitbraakte. De onderzoekers ontdekten bovendien dat de korrels de neiging hadden samen te klonteren tot grotere stofdeeltjes.
In april 2010 lag het vliegverkeer in Europa dagenlang stil doordat de aswolk van Eyjafjallajökull te gevaarlijk werd geacht voor vliegtuigen. Vanwege het drukke paasweekend hadden uiteindelijk zo’n 10 miljoen mensen last van het vliegverbod. Luchtvaartmaatschappijen leden een geschat verlies van 2,5 miljard euro. Zij hadden kritiek op de EU-functionarissen, die het luchtruim naar hun mening te lang gesloten hielden. Of de as van Grimsvötn even schadelijk is, wordt nog onderzocht.
