Vrijdag nog hield de imam van de Omar Makrammoskee in Caïro een ontroerende preek over het belang van de nationale eenheid. Duizenden demonstranten baden voor nationale eenheid, de bescherming van de 25 januarirevolutie en de eenheid en vrijheid van de Palestijnen. Veel demonstranten waren tot tranen toe geroerd.

Dat klinkt allemaal heel mooi, maar het botst met de beelden van de brandende kerk in Imbaba een week eerder en met het geweld tegen kopten.

De problemen zaterdag begonnen toen twee jonge mannen de koptische demonstranten, voor het gebouw van de Egyptische Staatstelevisie, probeerden bang te maken door met geweren over hun hoofden te schieten. De betogers slaagden erin een van de schutters te pakken en droegen hem vervolgens over aan de militaire politie. Een uur later verschenen er ruim honderd mannen uit de nabijgelegen wijk Boulaq, gewapend met stenen, fietskettingen en molotovcocktails. Ook werd er met scherp geschoten. De gevechten die daarop uitbraken duurden ruim vijf uur en kostten twee kopten het leven. Zeker 150 mensen raakten gewond.

Toch komt dit soort spanningen niet zomaar uit de lucht vallen. Ze ontstonden al tijdens het bewind van voormalig president Sadat en namen verder toe onder president Mubarak.

De laatste is ongetwijfeld verantwoordelijk voor wat er nu gaande is in Egypte. Niet alleen omdat het de restanten zijn van het oude regime die proberen het land te destabiliseren, maar nog belangrijker omdat Mubaraks beleid een vruchtbare bodem blijkt voor sektarisme.

De afgelopen dertig jaar werd Egypte steeds vaker geconfronteerd met verschillende vormen van het sektarisme, zonder dat ooit de wortels ervan werden aangepakt. Hiermee verergerde Mubarak het probleem, wat leidde tot de situatie van nu.

Egypte verkeert in een overgangsperiode waarin oppervlakkige oplossingen niet volstaan. Zelfs als de aanhangers van het oude regime, die achter de aanvallen zitten, zijn gearresteerd, blijft de oorzaak van het probleem bestaan. De echte crisis waarin Egypte zich nu bevindt ligt in de populaire sektarische ideeën die, los van politieke en religieuze bewegingen, leven onder de gewone burgers.

Deze ideeën verergerden de laatste dertig jaar, omdat het regime van Mubarak oogluikend de opkomst toestond van een oppervlakkige religieuze discussie. Deze werd geleid door zakelijk georiënteerde jonge imams en academici. Steeds meer islamitische stromingen namen deel aan deze discussies, waardoor religieus fanatisme en oppervlakkige religiositeit in Egypte explosief toenamen.

Mubarak liet dat alles gebeuren om zo iedere oppositiebeweging uit de buurt van de politieke macht te houden. Opruiende retoriek werd getolereerd, zolang die maar niet tegen de heersers was gericht.

De slappe houding van het regime-Mubarak leidde ertoe dat onder het oppervlak van de samenleving, zowel onder moslims als christenen, het radicalisme sterk toenam. Moslims waarschuwden terecht voor de opkomst van het christelijk fanatisme, maar zij negeerden het feit dat moslims medeverantwoordelijk waren. Ze slaagden er immers niet in om een alternatief islamitisch model te ontwikkelen dat bij christenen hun angsten zou wegnemen. Christenen kwamen daardoor in een steeds meer geïsoleerde en kwetsbare positie.

Die geïsoleerde positie werd pijnlijk duidelijk tijdens de volksopstand van 25 januari, toen de leiding van de Koptische Kerk haar jongeren waarschuwde tegen deelname aan de demonstraties. Het opvallende is dat diezelfde leiding de sektarische protesten van de afgelopen paar dagen wel steunt.

De kerk bevordert zo de angst voor moslims, met het argument dat het het Egyptische volk ontbreekt aan bewustzijn en dat de democratie niet werkt in deze situatie. In plaats daarvan verlangt men terug naar het oude regime waarin kopten, net als de rest van de Egyptenaren, mishandeld werden.

Om het weer opgelaaide sektarische geweld te stoppen zal een aantal ingrijpende maatregelen moeten worden genomen. Zo moet er op de korte termijn een onderzoek komen naar de beschuldigingen dat twee christelijke vrouwen die zich zouden hebben bekeerd tot de islam in kerken worden vastgehouden. Zo’n onderzoek moet door justitie worden verricht en niet op de diverse commerciële televisiekanalen.

Op de lange termijn moeten de Egyptische leiders een politieke visie formuleren waarin de kopten een volwaardige plaats kunnen innemen in de Egyptische samenleving. Anders zetten degenen die de kerk in Imbaba in brand staken de hele land in vuur en vlam.