„Het geeft de richting aan voor gemeenten die een andere oplossing zoeken.” Grondleggers van het SVAG zijn de Zuid-Hollandse gemeenten Nederlek en Goedereede. Kort na de start, eind 2010, sloten ook Bergambacht en Waddinxveen zich aan. Hun doel: krachtenbundeling van gemeenten die, net als deze vier, tegen hun zin bij een herindelingsproces zijn betrokken.

Het SVAG pleit voor kleine gemeenten en wil alleen vrijwillige fusies. Onder meer streeft de alliantie daarom naar het terugdringen van de bevoegdheden van provincies hierin. Op 20 mei belegt ze haar eerste symposium, in Driebergen.

Voorzitter Tollenaar, tevens SGP-wethouder in Goedereede: „Met het opleggen van herindelingen tasten andere overheden de autonomie van gemeenten in haar wortel aan. Laat ze zélf beslissen.”

Kwam het besluit van de minister als een verrassing?

„Voor mij wel. Eerst hoorde ik andere geluiden. Het lijkt mij een belangrijk signaal, en een graadmeter voor de vervolgdiscussie over herindelingsdossiers.

Ook bij de VNG zie ik een kentering. Vorig jaar sprak de top zich nog uit voor het opdelen van de 430 gemeenten, tot in totaal zo’n 30 regiogemeenten. Zonder provincies.

Hoofddirecteur R. Pans sprak van drie bestuurslagen: Europa, het Rijk en de gemeenten. Bepaald geen flauwekul. Na het congres was daar flinke kritiek op. Hierdoor belandde de VNG-top volgens voorzitster A. Jorritsma „weer terug op aarde.” Op ons symposium geeft de VNG zelfs een presentatie over het belang van ”slim samenwerken” voor gemeenten.”

Veel gemeenten kiezen zelf voor herindeling.

„Autonome gemeenten kunnen die afweging maken. Provincies dienen zich hierbij echter op de achtergrond te houden. Dat is bij een aantal herindelingen niet gebeurd. Het mag bovendien niet zo zijn dat men, over de eigen gemeentegrens heen, beslist over de autonomie van omliggende gemeenten. Het is dan ook logisch als gemeenten weigeren mee te werken aan fusievoorbereidingen. Ook hierin knelt de ARHI-procedure voor herindelingen: ga pas het traject in als de Kamer ermee heeft ingestemd. Dat zou een hele hoop gemeenschapsgeld schelen.”

Volgens het regeerakkoord moeten herindelingen van onderop komen. De Zuid-Hollandse commissaris der Koningen J. Franssen stelde daarop dat een herindelingsadvies van de provincie óók van onder komt.

„Zijn uitspraak vind ik heel sterk gericht op de eigen bevoegdheid van de provincie hierin. Die stellen we juist ter discussie. Verder kennen we de commissaris als een man die sterk Europees, en in schaalvergroting denkt. Onlangs bepleitte hij nog één Randstadprovincie.

Sowieso heeft Zuid-Holland, anders dan andere provincies, het herindelingsdossier wel héél krachtig doorgetrokken. Zelf was ik jarenlang actief voor de SGP-Statenfractie in de provincie Zeeland. Daar proefde ik een geheel andere houding op dit terrein. In het nieuwe coalitieakkoord van Zuid-Holland zie je overigens dat de scherpte er wat af is. Utrecht wil helemaal geen herindeling meer opleggen. Dat geeft vertrouwen voor de toekomst.”

Het SVAG telt tot nog toe vier leden. Ontbreekt het animo bij de andere 315 aangeschreven gemeenten?

„Bij vele proef ik de teneur: „Zolang men niet aan mijn lijf komt, speelt het geen rol.” Tot het moment waarop de provincie hun bestuurlijke toekomst aan de orde stelt. Toch leeft het thema wel. Bij de start van het SVAG heb ik gezegd: het is beter om langzaam te groeien dan stil te staan. Er zit nog een aantal gemeenten in de pijplijn. Verder hopen we dat gemeenten de stap maken nadat hun afgevaardigden het symposium hebben bezocht. Er zijn al ruim honderd aanmeldingen.”