Na de revolutie van 25 januari heeft de moslimbroederschap er alles aan gedaan om die angst over haar politieke aspiraties weg te nemen. Bij de oprichting van hun eigen politieke partij, de Partij voor Vrijheid en Rechtvaardigheid, verklaarden ze nadrukkelijk dat ook christelijke leden welkom zijn en dat zij zich zelfs niet zouden verzetten tegen een vrouwelijke en koptische partijvoorzitter.

Dat standpunt is luttele weken later alweer verlaten. Dat bleek uit de uitlatingen van de plaatsvervangend voorzitter van de Hoge Raad van de moslimbroederschap, Mahmud Ezzat. Hij maakte tijdens een forum in Caïro donderdag, duidelijk dat de moslimbroeders de islamitische wet willen invoeren als de partij een grote overwinning zou behalen bij de parlementsverkiezingen van september. Ook de leider van de broederschap, Sa’ad al-Husseini, benadrukte op hetzelfde forum dat de groep ernaar streeft een islamitische wetgeving, de sharia, in te voeren.

Verraad

Zijn opmerkingen hebben tot bezorgde reacties geleid bij leiders van verschillende politieke partijen, die zeiden dat deze verklaringen haaks staan op het concept van een liberale burgerlijke staat. Sommigen noemden het een „verraad aan de demonstranten die de omwentelingen in Egypte met gevaar voor eigen leven hebben bevochten.” Dat laatste is extra wrang, omdat de moslimbroeders helemaal niet hebben meegedaan aan de demonstraties die uiteindelijk hebben geleid tot het aftreden van Hosni Mubarak en het ontbinden van het Egyptische parlement.

Ook de Koptische Kerk heeft geschokt en teleurgesteld gereageerd op het voornemen van de moslimbroederschap om de sharia in te voeren. De Koptische Kerk heeft daarop besloten haar dialoog met de broederschap op te schorten. Wanneer Egypte een islamitische staat zou worden, maakt dit de positie van de kopten nog moeilijker dan die nu al is. Hiermee ondergraaft de moslimbroederschap de beginselen van gelijkheid en burgerschap. En blijken hun uitlatingen, gedaan kort na de omwentelingen, niet meer te zijn geweest dan holle retoriek. Gevolg van deze controverse is dat de kerk de leiders van de broederschap niet heeft uitgenodigd voor de viering voor van het paasfeest dit weekeinde.

Veel kopten zeggen echter niet echt verrast te zijn door de uitspraken van de broederschap: „Nu horen we de ware bedoelingen van de broederschap. Deze manier van denken wordt zowel in Egypte als in het buitenland afgewezen. De wereld is niet klaar voor talibanachtige toestanden.”

In een verklaring noemt de Coalitie van de Revolutionaire Jongeren, die aan de basis staat van de omwentelingen, het standpunt van de broederschap „een stap achteruit die haaks staat op eerdere verklaringen.” Ze vragen de moslimbroederschap haar standpunt te herroepen.

Gevaarlijk

De verklaringen stuitten ook op verzet binnen de broederschap zelf. Sommigen vinden de timing verkeerd en zeggen dat de uitspraken op de zaken vooruitlopen. Een van de leiders van de broederschap, Hassan Hamdi, verdedigde de uitspraken door te zeggen dat ze niet nieuw zijn. Volgens hem is de controverse het gevolg van onnauwkeurige berichten in de pers.

Het grootste gevaar voor de kopten komt echter uit de hoek van de salafisten. Deze radicale politieke islamitische groepering zegt onomwonden dat wetgeving die opgesteld wordt door het volk gevaarlijk is voor de natie. Ook vinden zij „dat het lidmaatschap voor een vrouw in het parlement in strijd is met de intellectuele aard van de vrouw. Vrouwen, niet-moslims en koptische christenen zijn nu eenmaal een minderheid.”

Salafisten gaan uit van een letterlijke interpretatie van religieuze teksten. Daarom kan volgens hen het parlement nooit de bron van autoriteit en wetgeving zijn. Om die reden zullen ze ook niet een eigen politieke partij oprichten. „We kunnen wel sommige kandidaten ondersteunen en mensen adviseren om te stemmen op de beste van de Islamitische kandidaten. Zoals bijvoorbeeld enkele kandidaten van de moslimbroederschap.”

Ondertussen heeft het recente geweld van extreme salafisten in Egypte het debat aangewakkerd over de rol die de islamisten na het vertrek van president Hosni Mubarak zullen spelen. Die onderdrukte de islamistische groeperingen, omdat deze als een bedreiging werden gezien van het regime. Toch werden salafisten ook getolereerd als tegengewicht tegen zijn topvijand, de moslimbroederschap.

Gedomineerd

In de weken na de revolutie van 25 januari zijn veel aanhangers van de moslimbroederschap en salafisten vrijgelaten uit gevangenissen waar velen van hen, vaak zonder enige vorm van proces, decennia vastzaten. Met als gevolg dat ze nu openlijk een politieke rol kunnen spelen in Egypte. Dit tot grote onrust van veel seculiere en liberale bewegingen in Egypte. Met name de toon waarop het extremistische discours wordt gevoerd en de wens tot het invoeren van de sharia hebben velen gealarmeerd.

Het eigengerechtigde optreden van de salafisten heeft het nieuws in Egypte de laatste tijd gedomineerd. Zo werd het huis in brand gestoken van een vrouw die werd verdacht van omgang met een christen. In de provincie Fayum braken gevechten uit toen salafististen de eigenaar van een slijterij wilden dwingen om zijn zaak te sluiten. Daarmee trachten salafisten hun strenge interpretatie van de islam met geweld op te leggen door een verbod op de consumptie van alcohol. Bij de gevechten werd een dorpeling gedood en raakten acht anderen gewond.

Het geweld keert zich ook tegen andere stromingen in de islam. Zo werd in de Noord-Egyptische stad Qalyub een soefiheiligdom opgeblazen door salafisten. Dit tot grote woede van de plaatselijke bevolking. Volgens sommige mensen is dit een waarschuwing die laat zien wat de verborgen bedoelingen van de salafisten met Egypte zijn. Ook wordt gewezen op nauwe banden tussen Egyptische salafisten en salafistische groeperingen in Pakistan.

De vijandigheid tussen soefi’s en de salafisten, lang onderdrukt in de hoofden en harten van beide partijen, komt nu weer in alle hevigheid naar voren. De heiligdommen zijn voor soefi’s heilige plaatsen waar ze bidden en hun feesten vieren. Voor de salafisten echter zijn ze een gruwel tegen de islam en de leer van de profeet. De gewelddadigheden vestigen pijnlijk de aandacht op hun zeer uiteenlopende geloofswegen. Het in brand steken van het graf van Sidi Izz al-Din in Qaliubiya heeft de confrontatie tussen de twee groepen verder verergerd.

Bezorgdheid

Het Egyptische volk is van nature trouw, maar zal nooit instemmen met een religieuze heerschappij. Egyptes openheid en vrijheid, maar ook de aanwezigheid van een koptische minderheid, zal voorkomen dat in Egypte een talibanachtig model kan worden ingevoerd. Dat zou ook zeker een potentieel cultureel en economisch gevaar zijn voor het land.

De aanslag op de heiligdommen heeft ook geleid tot ernstige kritiek van Egyptes moefti. In een vrijdagpreek van sjeik Ali Gomaa beschuldigde hij de daders van misinterpretatie van de islam.

Ook de media moeten het regelmatig ontgelden. Die worden beschuldigd van paniekzaaierij door in te spelen op de angst voor islamisten, die werden onderdrukt onder Mubarak. Dit zou kunnen leiden tot de roep om een terugkeer naar het oude autoritaire regime.

Niet iedereen is bang voor een toename van de salafistische invloed. Hun stem mag dan misschien luider zijn geworden, maar geen is er geen verandering in hun beleid.

Maar de bezorgdheid onder gematigde Egyptische moslims, seculieren en de christelijke minderheid is er niet minder op geworden. De regerende militaire raad heeft gezegd dat hij zal niet zal toestaan dat Egypte wordt omgevormd in een theocratie volgens Iraanse stijl. „Egypte zal nimmer worden geregeerd door een of andere andere Khomeini”, aldus de Hoge Raad van de Strijdkrachten in een verwijzing naar de geestelijk leider van de Iraanse Islamitische Revolutie van 1979. De Hoge Raad van de Strijdkrachten zal niet toestaan dat extremistische groeperingen Egypte onder controle zullen krijgen.

Nog lang niet iedereen in Egypte is klaar om de anachronistische ideeën en leringen van de salafisten te tolereren. Ondanks dat lijken de salafisten vastbesloten om zo nodig het recht in eigen hand te nemen en gematigde moslims te winnen voor hun dogmatische ideeën.

Inmiddels hebben we gezien dat uitspraken vandaag gedaan, morgen weer kunnen worden vervangen door andere standpunten. Niets lijkt op dit moment veranderlijker dan politieke ambities van religieuze groeperingen in Egypte.

De weg van het nieuwe Egypte na 25 januari lijkt vooralsnog een moeizaam en ongebaand pad met vele slangenkuilen en struikrovers. De contrarevolutionaire krachten zijn nog altijd niet tot zwijgen gebracht. En met hun toenemende invloed spelen ultrareligieuze groeperingen handig in op de onevenwichtige situatie waarin het land zich bevindt.

Het zijn juist dit soort groeperingen die snel vat kunnen krijgen op de het grootste deel van de bevolking, voor wie de revolutie tot nu alleen maar toe meer armoede en onzekerheid heeft geleid.

En de kopten, hun rest niet anders dan de ontwikkelingen met zorg gade te slaan. Ze hebben de afgelopen jaren vrolijker paasdagen gekend. Hun wacht nog een lange tijd van leven tussen hoop en vrees.