Een langdurige sociale relatie waarin sprake is van enige vorm van wederkerigheid draagt eraan bij dat mensen lekker in hun vel zitten. Toch ontbreekt nogal eens een ondersteunend netwerk van familie, vrienden of bekenden die in de directe omgeving wonen. Het komt onder senioren veel voor, weet dr. Anja Machielse. Ze werkt bij het Landelijk Expertisecentrum Sociale Interventie. Specifieke aandachtspunten in haar langlopende onderzoeken zijn de aanpak van sociaal isolement en de daaraan gerelateerde vormen van kwetsbaarheid.

De afgelopen vier jaar was Machielse verantwoordelijk voor het onderzoeksproject ”Voorkomen en bestrijden van sociaal isolement bij ouderen in Rotterdam”. De uitkomsten van deze studie zijn onlangs gepresenteerd in het boek ”Sociaal isolement bij ouderen. Op weg naar een Rotterdamse aanpak” (uitg. SWP, Amsterdam; ISBN 978 90 8850 213 2).

Een sociaal isolement kan verschillende oorzaken hebben. „De ouderdom komt met gebreken en beperkt de mobiliteit. De partner en steeds meer familieleden en vrienden vallen weg. Een netwerk was altijd al klein en de mogelijkheden voor het leggen van nieuwe contacten zijn beperkt.”

Een andere groep worstelt al levenslang met problemen op het sociale vlak. „Ze zijn onhandig en missen de antenne die van belang is bij het onderhouden van een relatie. Het is dergelijke ouderen nooit gelukt een netwerk op te bouwen. Deze mensen kunnen op het praktische vlak zelfredzaam zijn en hebben bijvoorbeeld altijd een enorme voorraad eten in huis voor het geval ze ziek worden. Ze ontberen echter elke vorm van emotionele ondersteuning door anderen. Vaak ontbreekt het vertrouwen in de medemens, al dan niet door teleurstellende ervaringen in het verleden.”

Machielse kent geen andere gemeente die zo veel investeert in de aanpak van het sociaal isolement onder ouderen als Rotterdam. De afgelopen jaren is in de havenstad de doelgroep in kaart gebracht en werd nagegaan welke interventies het effectiefst zijn. „Rotterdam ziet terecht in dat we het ontbreken van een netwerk bij ouderen niet voor kennisgeving aan moeten nemen”, stelt de onderzoeker. „Wanneer een sociaal isolement wordt genegeerd, kunnen op termijn problemen ontstaan of verergeren. Denk aan oplopende schulden, psychiatrische klachten zoals depressiviteit, verslaving, huiselijk geweld, ouderenmishandeling en een slechte zelfzorg.”

Dit is het eerste deel van een tweeluik over sociaal isolement onder ouderen. Volgende week dinsdag deel 2.