De Jasmijnrevolutie in Tunesië en de verdrijving van de Egyptische president Mubarak vloeien voort uit het verlangen naar meer democratie, een eerlijker verdeling van de welvaart en minder corruptie.

Het is nog te vroeg om te concluderen dat de recente gebeurtenissen een werkelijke omwenteling in de politieke situatie in deze landen betekenen.

Veel zal afhangen van de opstelling van het leger, van de ontwikkelingen elders in Noord-Afrika en het Midden-Oosten en van de bereidheid tot samenwerking tussen de diverse groeperingen in de samenleving. Het is echter bemoedigend dat de veranderingen van onderop in gang werden gezet en breed worden gedragen. Een groot contrast met de situatie in Irak en Afghanistan, waar men van buitenaf probeert het land democratischer te maken.

Vanuit een humanitair oogpunt kunnen de veranderingen in Egypte en Tunesië –en hopelijk nog andere autocratisch geregeerde landen in de regio– uiteraard alleen maar worden toegejuicht.

Maar ook vanuit een economische optiek zijn de ontwikkelingen positief. Democratisch bestuurde landen zijn over het algemeen welvarender dan dictaturen.

De redenering dat meer democratie leidt tot meer welvaart ligt minder voor de hand dan het lijkt. Zo geeft wetenschappelijk onderzoek geen eenduidig beeld van de relatie tussen democratie en economische ontwikkeling.

In sommige studies wordt gesteld dat democratie een positief effect heeft op economische groei, maar vaker luidt de conclusie dat de relatie andersom is (een sterke economie leidt tot meer democratie) of dat het verband tussen de twee moeilijk aantoonbaar is.

Toch is aannemelijk dat de democratiseringsgolf in de Arabische wereld –als deze doorzet en in de bewuste landen leidt tot meer openheid en meer individuele vrijheid– de kwaliteit van het bestaan ook in materieel opzicht zal verbeteren.

Een essentieel element dat in meerdere studies naar voren komt als voorwaarde voor welvaartsgroei is economische vrijheid. Als er economische activiteiten kunnen worden ontplooid zonder verstoring van de markt door de invloed van door de politieke elite bestuurde ondernemingen, zonder het risico dat winsten worden afgeroomd door machthebbers en zonder wijdverbreide corruptie, zal het groeitempo op termijn hoger uitvallen.

Het lijkt erop dat de toename van de politieke vrijheid gepaard zal gaan met een minder sterke greep op de economie door de elite. Het was de verrijking door de clans rond de presidenten Ben Ali en Mubarak en de daarmee samenhangende corruptie die de economische vrijheid belemmerden.

De kans dat de recente ontwikkelingen niet leiden tot meer politieke en economische vrijheid is natuurlijk aanwezig. Zo wordt onder meer gevreesd dat –net als bij de Iraanse Revolutie in 1979– de invloed van de traditionele islam zal toenemen. Door het karakter van de omwentelingen is dit echter onwaarschijnlijk.

De opstanden waren mogelijk doordat met de opkomst van internet en mobiele telefonie de controle over de samenleving door een kleine elite onmogelijk is geworden. Televisie-uitzendingen en de geschreven pers kunnen nog worden gecontroleerd, maar de moderne communicatiemiddelen zorgen ervoor dat de samenleving de weg kiest die zij wil gaan.

Waarschijnlijker is het dat de landen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika de weg opgaan die eerder door Turkije en Indonesië is ingeslagen. In beide islamitische landen staat het geloof een snelle economische ontwikkeling niet in de weg. Indonesië kent een lossere vorm van de islam. In Turkije is al bijna een eeuw lang sprake van een scheiding tussen geloof en staat.

Een optimistische kijk op de politieke ontwikkelingen in de regio lijkt op zijn plaats. Als ook de economische groeivooruitzichten verbeteren en de hoge werkloosheid afneemt, zal dit het democratiseringsproces alleen maar versterken.

De auteur schrijft op freelancebasis over ontwikkelingen in de economie en op de financiële markten.