Theologen zijn bevangen met een negatief zelfbeeld, meent Schnabel, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau. „Ze hebben het gevoel in een neergaande lijn te zitten. Het geloof wordt steeds minder bekend en minder gehoord in de samenleving. De theologie heeft gebrek aan publiek.”

Theologie wordt steeds wetenschappelijker, en maakt steeds meer deel van de universiteit uit, aldus Schnabel tijdens het debat over de wetenschappelijkheid van theologie. „De academische activiteit wordt daarmee steeds ontoegankelijker voor de gelovigen. Er ontstaat vervreemding van degenen voor wie ze bedoeld is.”

Waarom wil theologie zo graag wetenschappelijk zijn? vraagt Schnabel zich af. „Dat hoeft op zich niet, want veel religies zijn gesloten geloofssystemen. Religies bestaan vooral in een weten wat de heilige teksten zijn, het binnengeleid worden in een gesloten kennissysteem. Veel religies zijn niet gericht op interpretatie en op ontwikkeling van zelfkritiek. In het christelijk geloof heeft de verwetenschappelijking van het theologisch debat juist tot een andere manier van denken geleid. Theologie is verbonden met wetenschappelijke methodiek.”

Volgens de biochemicus prof. dr. P. Borst leidt „het mengsel van geloof en wetenschap tot een giftig brouwsel, waar zowel geloof als wetenschap aan onderdoor gaat.” Borst, opgegroeid in een atheïstisch milieu, stelt dat het „aanwijzen van pestilentie als een gesel Gods” of „SARS als een straf van God” de doodsteek voor de microbiologie betekent. Voor hem is wetenschap dat wat rationeel verifieerbaar is. Hij noemt de gedachte van een Intellectueel Design in de wereld -een veel bediscussieerd begrip de laatste tijd- een onwetenschappelijke en onwerkbare hypothese. Kerk en wetenschap moeten in de bachelorfase van de theologische studie strikt worden gescheiden, luidt zijn aanbeveling. Minder exegese en klassieke talen zou wenselijk zijn, en meer inbreng van de sociale en natuurwetenschappen.

De theoretisch fysicus prof. dr. F. A. Bais (Amsterdam) pleit ervoor dat de theologie zich doorlopend verstaat met de wetenschappen. Theologie is feitelijk geen zelfstandige wetenschap, maar is qua onderzoeksobject uitgewaaierd over alle wetenschappen, die hun eigen systematiek hebben. Twee principes zijn voor Bais van belang: „Niets is heilig.” En: „Interpretatie moet als dwaalweg worden ontmaskerd.”

Prof. dr. H. J. de Jonge, hoogleraar Nieuwe Testament in Leiden, kritiseert de scheiding tussen geloof en wetenschappen bij de hoogleraren Bais en Borst. „Het verbaast mij dat onuitgesproken is gebleven dat 125 jaar geleden (1876: de instelling van de duplex ordo, red.) deze pleidooien al zijn gehouden. Van de theologische wetenschap voldoet 90 procent aan de eisen van wetenschappelijkheid en theorievorming, zoals die in andere wetenschappen gangbaar zijn.”

De kritische kijk van de inleiders op de theologie zou eigenlijk moeten leiden tot het onderbrengen van de theologie op de kerkelijke seminaries, opperde dr. E. P. Meijering (Leiden). Deze zouden dan door de overheid gesubsidieerd kunnen worden als „culturele minderheden.”