Het symposium maakt deel uit van SchuldHulpMaatje. De Evangelische Alliantie startte dit project vorig jaar samen met andere kerkelijke organisaties (Kerk in Actie, Landelijk Katholiek Diaconaal Beraad en migrantenkerken verenigd in SKIN) en de Protestants-Christelijke Ouderenbond (PCOB). Het project richt zich onder meer op het opleiden van kerkelijke vrijwilligers tot „schuldhulpmaatje.”

Doel van het project is om mensen in nood beter te bereiken en samenwerking tussen kerkelijke vrijwilligers en professionals te bevorderen. Het is de bedoeling dat er dit jaar op 25 plaatsen in het land 600 vrijwilligers actief zijn als maatje. Dat was een voorwaarde die de overheid stelde aan subsidie.

Inmiddels is SchuldHulpMaatje in tien plaatsen actief. Het project voorziet duidelijk in een behoefte. Gemeenten zijn enthousiast over de concrete aandacht die de maatjes geven aan mensen met schuldproblemen.

De vrijwilligers krijgen een driedaagse cursus en worden op terugkomdagen verder toegerust. „Het is de bedoeling dat zij zien wat hun mogelijkheden zijn en hun grenzen in de gaten houden, bijvoorbeeld door niet meer dan drie adressen te begeleiden.”

Althuis legt uit dat de financiële nood onder mensen soms groot is, maar dat het onderwerp nog steeds in de taboesfeer zit. „Er is vaak schaamte om met het probleem voor de dag te komen. Daardoor wordt meestal te laat bij de schuldhulpverlening aangeklopt – soms pas als er al aanmaningen van energiebedrijven of verhuurders op de mat liggen. Kerkelijke vrijwilligers met enige kennis van zaken zijn in staat om vroegtijdig signalen op te vangen en mensen richting het juiste loket te begeleiden, zodat veel onnodige schade voorkomen kan worden.”

Waar ligt hier de taak van de diaconie?

„We zien dat diaconieën zich vaak vooral richten op het overmaken van geld. Dat is uiteraard heel belangrijk voor het lenigen van acute financiële nood. In veel gevallen is het echter belangrijker om naast de mensen te gaan staan en een tijdje met hen mee te lopen om de oorzaak van de problemen duidelijk te krijgen. Dan komen ook de onderliggende en aanverwante problemen in beeld en kun je helpen om een structurele oplossing te vinden.”

Neemt de financiële nood in Nederland toe?

„Jazeker. Er wordt geschat dat 1,9 miljoen huishoudens structurele betalingsachterstanden hebben. Vijf miljoen Nederlanders zouden bij een verdere inkomensdaling in de toekomst ernstig in de financiële problemen komen. We zien tegenwoordig dat steeds meer mensen met middeninkomens in moeilijkheden verkeren.”

Reageren mensen vaak niet met: eigen schuld, dikke bult?

„Er is inderdaad vaak sprake van oorzaak en gevolg. Door het consumptiepatroon of een bepaalde leefwijze kan het risico op schulden erg groot zijn. Mensen zijn tegenwoordig gefocust op het heden, op bijvoorbeeld de aanschaf van een mobieltje, en denken niet aan de financiële gevolgen op de lange termijn. Maar het is ook niet zo dat er altijd fouten aan schuldproblemen voorafgaan. Zo kunnen tegenwoordig zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) zonder opdrachten thuis komen te zitten, zijn er relaties die stuklopen of doen zich psychische problemen voor. Als je afbetalingen of hypotheekafdrachten niet meer kunt voldoen, wordt het moeilijk.”

Wat is de meerwaarde van de hulp van de kerk?

„Omzien naar medemensen in nood, ongeacht de achtergrond van de problematiek en of ze wel of niet kerkelijk zijn. De kerk zoekt mensen op die tussen wal en schip raken. De kredietbanken hebben meestal aanzienlijke wachtlijsten en blijken maar een op de zeven mensen te kunnen helpen. Maar wie helpt de andere zes?

Daarbij gebeurt het regelmatig dat degenen die in een hulptraject zitten door de grote verleiding om geld uit te geven alsnog afhaken. De schuldhulpverleningswereld wordt vooral gedomineerd door schuldeisers. Zij willen zo veel mogelijk geld zien. Kerken kunnen dan meer betekenen op het gebied van morele hulp en preventie.”

Hoe zwaar is het voor mensen die diep in de schulden zitten?

„Financiële nood raakt het totale mens-zijn. Degenen die in een schuldhulpverleningsproject zitten, meestal voor een periode van drie jaar, moeten van enkele tientjes per maand rondkomen en op een houtje bijten. Ze zijn voortdurend bezig om te overleven. Kinderen kunnen bijvoorbeeld niet naar verjaardagsfeestjes, want er is geen geld voor een cadeautje. Dan is het goed dat vrijwilligers in die periode met hen optrekken, adviezen geven en creatief meedenken. En ook weer preventief bezig zijn. Als mensen na drie jaar de zaak weer op orde hebben en het schip met geld voor hun gevoel binnenvaart, is de kans op herhaling aanzienlijk.

Daarnaast kunnen kerken een rol spelen bij de bezinning op de problematiek van het omgaan met geld en goed. Kortom, kerken kunnen veel betekenen om schuldproblemen te voorkomen en de reguliere schuldhulp te versterken.”

Wim Althuis

Wim Althuis (1972) is werkzaam als coördinator diaconaat en gebed van de Evangelische Alliantie. Na zijn studie theologie was diaconaal opbouwwerker in de PKN-wijkgemeente Utrecht-Oost.

Althuis is in zijn eigen kerkelijke gemeente, de Ichthusgemeente in Culemborg, actief als coördinator van het diaconale team. Hij was als initiator betrokken bij het ontstaan van het Platform Christelijke Schuldhulp en bij de organisatie van het project SchuldHulpMaatje.

In Kerkbreed komt iedere week een persoon aan het woord die een reflectie geeft op een opvallende gebeurtenis of ontwikkeling in het kerkelijk leven. Vandaag Wim Althuis, coördinator diaconaat van de Evangelische Alliantie (EA). Hij is betrokken bij een symposium over schuldhulpverlening dat morgen plaatsheeft.