De farao. Zo wordt de Egyptische president Mubarak genoemd. Dat suggereert dat hij uit een dynastie komt, uit een familie die al eeuwen op de troon zit. Dat is niet zo en het lijkt er ook niet op dat zijn zoon hem nog zal opvolgen.

Tot 1952 was er wel een familie die Egypte generatie op generatie bestuurde: de vorsten van het Huis Muhammad Ali. Zij legden de basis voor het moderne en machtige Egypte.

Eerst regeerde zij als khedives, daarna als sultans. Sinds 1922 lieten zij zich koningen noemen. De eerste ”koning”, Fuad I, regeerde tot 1936. Hij werd opgevolgd door koning Farouk I (1920-1965).

Die was aanvankelijk populair, maar verloor snel steun. De koning leed een nederlaag –zo zagen zijn onderdanen dat– toen hij in 1942 onder druk van de Britten een meer pro-Britse premier moest benoemen. Veel Egyptenaren begrepen ook niet dat de Israeliërs sterker waren dan Egypte. Farouk kon immers niet voorkomen dat bij de oprichting van de staat Israël in 1948 driekwart van de Palestijnse gebieden in handen van de Israëliers kwam.

Er speelde ook nog een persoonlijk drama mee. De koning kreeg in 1944 een zwaar auto-ongeval waarbij zijn stofwisseling en spijsvertering in de war raakte. De aanvankelijk goed uitziende man kreeg ernstig last van overgewicht. Bij de Egyptenaars groeide het idee dat Farouk weelderig leefde, aan zelfverrijking deed en het met de huwelijksmoraal niet zo nauw nam.

Dat alles bij elkaar maakte de positie van Farouk steeds lastiger. Zeker toen uiteindelijk ook de Verenigde Staten hun steun voor Farouk introkken.

In 1952 brak een revolutie uit. Farouk schoof zijn zoon Fuad naar voren en hoopte door een troonsoverdracht de weerstand tegen de monarchie te breken. Zijn zoon Fuad wist zelf van niks. Fuad was op 16 januari 1952 geboren en werd in juli van dat jaar tot koning Fuad II gebombardeerd. Van een officiële kroning kwam het niet.

Een onhoudbare situatie: een baby aan het hoofd van een gistend en broeiend land. Dat bleek ook, want geen jaar later –op 18 juni 1953– was ook hij koningaf. Militairen grepen de macht. Daarmee kwam een einde aan 150 jaar oude Muhammad Ali-dynastie.

Farouk ging in ballingschap in Monaco en Italië. Daar zou hij de rest van zijn leven blijven wonen. Farouk stierf op 18 maart 1965, na een overvloedige maaltijd.

Zijn zoon Fuad werd in 1953 naar Europa gebracht. Daar ging hij in ballingschap. Hij groeide er op. De ex-koning woont er nog steeds: in Frankrijk.

Fuad trouwde in 1976 met Dominique-France Picard-Loeb (1948). Zij bekeerde zich daarbij tot de islam en kreeg de titel koningin Fadila van Egypte. In 1997 scheidden de twee van elkaar.

Zij kregen drie kinderen: Muhammad Ali, prins van de Sa’id (1979), prinses Fawzia-Latifa (1982) en prins Fakhr Eddin (1987). Prins Muhammad Ali is na zij vader de eerste troonpretendent. Hij kreeg zijn opleiding in Europa en Marokko.

Omslag

Zes decennia na de afzetting van Farouk en zijn zoon danken de Egyptenaren opnieuw hun staatshoofd af. Biedt dat perspectief voor de koninklijke familie?

Er is wel wat veranderd in Egypte ten aanzien van de nakomelingen van koning Farouk. In de jaren vijftig en zestig stopte de overheid alles wat verwees naar de royals weg uit vrees dat de aanhang voor de monarchie zou groeien: de koninklijk familie werd als corrupt weggezet en de geschiedenisboeken waren kritisch over het monarchale tijdperk.

Het laatste decennium is er sprake van een omslag. De oude paleizen zijn gerestaureerd, de rijkdom van de periode dat Egypte een koninkrijk was, wordt weer erkent en er verschijnen boeken over de royals.

Analysten wijzen ook op de tv-serie El Malik Farouk (Koning Farouk); een speelfilm waarin een positief beeld van het Huis van Muhammad Ali werd geschilderd en waarin gewezen werd op de democratiseringsslag die er voor de Tweede Wereldoorlog is gemaakt ten tijde van de koningen. De populaire serie werd enkele jaren geleden uitgezonden op de Egyptische televisie en legde wellicht zelfs een basis voor de revolutie die nu gaande is, stellen Egyptekenners.

De Egyptische media zijn ook open geworden over het bestaan van ex-koning Fuad en diens nakomelingen. Het bezoek van Fuad aan Egypte in mei 2010 kreeg veel aandacht. De troonpretendent kreeg zelfs de gelegenheid om zijn volk toe te spreken. Hij werd geïnterviewd op de Egyptische televisie.

Egyptekenner dr. Amira Nowaira analyseerde de positie van de ex-koning recent in de Engelse krant de Guardian. Zij schreef te begrijpen dat de interesse voor de koninklijke familie toeneemt. „De revolutie van 1952 beloofd een mooi samenleving gebaseerd op een eerlijke verdeling van welvaart, maar van die beloften is niets terechtgekomen. Het verschil tussen de rijken die hun rijkdom tonen en de armste armen lijkt niet kleiner te worden. Integendeel, het onbeschaamd tonen van welvaart is de normale houding geworden van de nieuwe rijken. In tegenstelling daarmee lijkt de koninklijke familie fatsoen en verfijning uit te stralen, dat zijn dingen die nu weg zijn in Egypte.”

Zijn er dan kansen voor terugkeer van ex-koning Fuad? Nowaira acht de kans niet groot, ondanks een lichte toename van de steun voor de monarchie. Zij wijst erop dat Fuad en ook de andere leden van de familie in Europa zijn opgegroeid en daardoor onvoldoende geworteld zijn in de Egyptische samenleving. Fuad is ook te oud –59 jaar– om nog wat te betekenen, stelt Nowaira, en zijn zoon is amper in beeld. Ook zou Fuad het Arabisch maar matig beheersen.

Fuad heeft zich tot nu toe niet publiek uitgesproken over de revolutie. Wacht hij op zijn kans of heeft hij zijn knopen al geteld en geconcludeerd dat het niks wordt.

Een aantal trouwe aanhangers van de koninklijke familie hoopt nog op restauratie van de troon. Dat uiten zij, ondermeer via internet. Een twitterde vorige week dat nu de president dreigt verdreven te worden, blijkt dat de monarchie nog niet zo’n gekke staatsvorm was voor Egypte. „Koning Farouk wist dat zonder test, omdat hij koning was. Nu is de test er! Moge u in vrede rusten, mij geliefde koning. Ik zou wensen dat u in leven was om deze dag mee te maken!”