Na de kerkelijke ingebruikname van het nieuwe orgel op woensdagavond is er op zaterdag 19 februari (14.00 uur) een officiële presentatie, waarbij Bernhardt Edskes een toelichting geeft en Jan Wisse het orgel met literatuurspel en samenzangbegeleiding demonstreert.

Het nieuwe orgel vervangt het instrument van Verweys/Nijsse uit 1943/1964 waarbij de gemeente van Aagtekerke tot voor kort zong. Edskes Orgelbau (Wohlen, Zwitserland) bouwde met gebruikmaking van een deel van het pijpwerk van Nijsse een nieuw tweeklaviers orgel (hoofdwerk, bovenwerk, pedaal) met 28 registers. Op het bovenwerk is een reservering gemaakt voor een Quint 1½.

Bij het zoeken naar een nieuw orgel speelden een paar doelstelling mee, zegt Jan Wisse, een van de organisten van de gemeente. „Voldoende draagkracht om de gemeentezang te dragen, een dispositie met voldoende stemmen, en genoeg soloregisters voor het spel in de eredienst.”

De opdracht was om een tweedehands orgel te zoeken. Uit de offertes die werden opgevraagd kwamen twee opties naar voren: een Engels orgel dat gerestaureerd moest worden en een aanbieding van Edskes, die onder andere bedong dat het oude pijpwerk van Nijsse hergebruikt zou worden. „Uit klankvergelijking bleek ons al gauw dat de klank van Edskes het meest aansprak”, aldus Wisse. Edskes kreeg de opdracht voor het bouwen van het instrument, dat 390.000 euro heeft gekost.

Volgens Wisse is het een mooi geheel geworden dat volledig sluit. Hij typeert het orgel aan de hand van vier kenmerken: „Het heeft draagkracht, onder andere door een Bourdon 16’ op het hoofdwerk en een Bazuin 16’ en een Roerquint 6’ op het pedaal. Het heeft een mooi, briljant plenum. Daarnaast heeft het een poëtische kant met fluiten en een Vox Celeste op het hoofdwerk. Tot slot heeft het karakteristieke solostemmen, waaronder een Cornet III op het hoofdwerk en een Sesquialter II op het bovenwerk.” De klankpyramide van het orgel gaat volgens Wisse niet stijl omhoog, maar is onderaan breed en gaat dan naar boven. Bewust is gekozen voor een orgel dat qua dispositie niet is gebouwd naar Noord-Duits model. „We hebben het gezocht in meer mildere klanken.”

Ook Bernhardt Edskes spreekt van een „heel bijzonder instrument” binnen zijn oeuvre. Eerder bouwde hij in Nederland nieuwe orgels in Het Baken in Ommen (2004) en voor de gereformeerde gemeente van Dordrecht (2007). Aagtekerke is heel anders geworden. „Dat komt bijvoorbeeld al door de opstelling. Dordrecht heeft vrijstaande pedaaltorens en een rugpositief en is meer naar de Noord-Duitse opzet gemaakt. In Aagtekerke staat het orgel voor in het liturgisch centrum op de grond, met het pedaal erachter. Hier hebben we gekozen voor een type met bovenwerk. Doordat het orgel drie strijkers telt, is het meditatieve element goed vertegenwoordigd.”

Hij noemt het orgel een universeel type, dat helemaal is gebouwd naar de klassieke principes. „Nergens kunststof of moderne materialen; alleen het mooiste eiken en grenen; alleen echte houtverbindingen, zodat geen nagel of spijker is gebruikt.” Het universele karakter van het instrument komt voor Edskes uit in drie hoofdpolen: graviteit, briljantie en poëzie. „Als die drie elementen aanwezig zijn, heb je het rijkste orgel dat het meeste kan.”

Achter de Vox Celeste 8’ van het hoofdwerk zit een verhaal, waarover Edskes op de open middag op 19 februari meer zal vertellen. Bij het intoneren van de strijker in de kerk van Aagtekerke –„met een akoestiek waarbij je alles hoort”– heeft de orgelbouwer ontdekkingen gedaan met betrekking tot de verhouding van het tremulo. „Je kunt alles laten zweven, maar het gaat om de proporties. Het moet smaakvol zijn. Ik heb proefondervindelijk ontdekt dat de juiste proportie van die zweving op getallen berust en in verhouding staat tot de octaafindeling. Daarover is in de literatuur nog nooit geschreven.”

Jan Wisse is „dik tevreden” met het nieuwe instrument, waarop volgens hem muziek van zeer vroeg tot de laatromantiek tot haar recht komt. Op de open middag op 19 februari zal hij het orgel presenteren met werk van onder anderen Guilmant (Final uit Sonate I), Piet Post (Psalm 101) en Bach (Passacaglia).

Meer informatie: www.orgelaagtekerke.nl