Aanleiding zijn de via Wikileaks uitgelekte ambtsberichten van de Amerikaanse ambassade aan Washington. Daarin staat dat Pieter de Gooijer de Amerikanen heeft gevraagd PvdA-leider Wouter Bos onder druk te zetten om hem over te halen in te stemmen met een verlenging van de missie in Afghanistan. In een ander diplomatiek bericht staat dat Wepke Kingma zou hebben aangestuurd op de dood van de Afrikaanse rebellenleider Joseph Kony door een prijs op zijn hoofd te zetten.

Minister Rosenthal (Buitenlandse Zaken) probeerde dinsdag meteen de kou uit de lucht te halen. In het vragenuurtje in de Tweede Kamer ontkende hij na enig aandringen van SP-Kamerlid Irrgang dat Kingma heeft voorgesteld om Kony te laten vermoorden. Het waren volgens de minister bespiegelingen en de diplomatieke verslagen daarover zijn een Amerikaanse interpretatie. De verantwoordelijkheid daarvan ligt bij de opsteller.

Later op de dag sprak Rosenthal ook tegen dat De Gooijer via de Amerikanen druk heeft willen uitoefenen op de PvdA. „De ambtenaar heeft daartoe dus ook geen instructie gekregen van de minister van Buitenlandse Zaken”, stelde Rosenthal. Ook hier is het verslag van het gesprek „voor rekening van de Amerikanen”, zei de minister.

PvdA’er Timmermans vindt het onverteerbaar als het waar is dat toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Verhagen (CDA) zijn topambtenaar had aangestuurd. Timmermans, toen zelf staatssecretaris van Europese Zaken, wil een debat dat breder gaat en ook de verhouding tussen ambtenaren en politiek verantwoordelijken aan de kaak stelt. Dat moet dit soort praktijken in de toekomst voorkomen, vindt hij.

Verhagen zelf verwees nadrukkelijk naar zijn opvolger Rosenthal, die staatsrechtelijk gezien politiek verantwoordelijk is. Inhoudelijk wilde Verhagen daarom zelf niet op de kwestie ingaan. Verhagen is nu vicepremier en minister van Economische Zaken. Zijn woordvoerder benadrukte nog dat Kingma ook onder de verantwoordelijkheid viel van oud-minister Bert Koenders.

SP’er Irrgang noemde het onacceptabel dat een ambtenaar van Nederland pleit voor „een buitenrechtelijke executie”. Kony wordt gezocht door het Internationale Strafhof en moet berecht worden voor zijn daden, aldus de SP’er. Als de Amerikanen het niet goed hebben opgeschreven, dan geven de VS volgens Irrgang dus een onjuiste en leugenachtige voorstelling van zaken. Daarvoor zouden de Amerikanen wat hem betreft excuses moeten maken.

Rosenthal ging daar niet verder op in. Na afloop zei de minister wel dat hij zich op een aantal zaken nog nader ging beraden.