„U hebt deze week kunnen horen hoe de –voor mij onkreukbare– Belgische kardinaal Danneels werd doorgezaagd over hoe hij het in zijn hoofd had gehaald om het misbruik in zijn kerk te verbloemen”, zei de theoloog en psychiater te Harderwijk. „Zo’n doofpotcultuur moet je willen voorkomen.” Verhagen vindt bekendmaking respectvoller tegenover de slachtoffers en verwacht daarvan een „mogelijk pedagogische werking.”

De Gereformeerde Bond belegde in Nijkerk een bijeenkomst over seksualiteit voor studenten theologie en pastoraal werk. Verhagen sprak over de verhouding tussen lichaam en geest. Het lichamelijke is volgens hem voor de kerk een lastig dilemma. De kerk kent vaak het verschil tussen het geestelijke en het innerlijke als het hogere, en het lichamelijke en het uiterlijke als het lagere. „Wie kent niet de woorden in de preek dat het vooral om het geestelijke gaat? De ziel staat boven het lichaam.”

Volgens Verhagen trekt deze gedachte vanuit het idealisme de psychiatrische of pastorale hulpverlening scheef. „Zo hoorde ik eens dat iemand geen kind van God kon zijn omdat hij kampte met psychische problemen. Het kind zijn, de geest, werd uitgespeeld tegen de problemen, het lichaam. Of neem de chronische suïcidaliteit van roken. Het staat zelfs met grote letters op de pakjes. Is het geen vorm van naastenliefde om een cursus stoppen met roken te organiseren in de gemeente?”

De psychiater wil zich aan de tweedeling tussen lichaam en ziel ontworstelen. „De menselijke waardigheid en zijn lichamelijkheid zijn niet gescheiden, maar juist onlosmakelijk met elkaar verbonden.”

Het lichaam is drager van de waardigheid, aldus Verhagen. De mens wordt gewaardeerd als hij rechtop en met opgeheven hoofd loopt, een gepaste wijze van spreken en van emotionaliteit beheerst en een zekere zelfstandigheid heeft in het omgaan met onverwachte situaties, somde hij op. „We hebben dan respect voor iemand. Het verkrijgen van waardigheid vereist oefening in karaktervorming, zoals zichzelf en zijn overtuiging trouw blijven en vrij te zijn van primaire behoeften en verlangens.”

Richtlijnen

Drs. B. E. van Rossum-Smelt, gz-psycholoog bij OptiMent, onderdeel van Eleos, gaf de studenten als toekomstig pastoraal hulpverlener richtlijnen uit de Bijbel om gemeenteleden bij te staan in de zoektocht naar reinheid. „De Bijbel spreekt open over verkrachting, incest, hoererij of bestialiteit. Die openheid is leerzaam. De Bijbel verbiedt ongeoorloofde seksuele gemeenschap bovendien heel duidelijk.”

De Bijbel spreekt positief over seksualiteit, aldus de gz-psychologe. „Zo staat in de oorlogswetgeving van Deuteronomium 24 dat de man in het eerste jaar van zijn huwelijk niet hoeft op te trekken, zodat hij zijn vrouw kan „verheugen.” We hoeven niet alleen met een waarschuwend vingertje te spreken over seksualiteit.”

Uit vragen bleek gisteren dat het overdragen van Bijbelse woorden in de praktijk niet eenvoudig is. Mensen met psychische en seksuele problemen zijn helemaal niet ontvankelijk voor de bevrijdende kracht van het Evangelie, stelde iemand. Van Rossum benadrukte dat de pastorant geen professioneel hulpverlener kan zijn. Hij moet op de hoogte zijn van de hulpverleningskanalen, zodat hij kan doorverwijzen als het probleem de pastorale hulp overstijgt.

In gesprek met jongeren is niet alleen de Bijbel van belang, zei Van Rossum. „Ouders, kerkenraad, kortom de oudere generatie, vormen een sleutelfiguur voor identificatie voor jongeren. Je geeft niet alleen een voorbeeld, je bent een voorbeeld.”

Daar haakte Verhagen tijdens de discussie op in. „Communicatie gaat niet verder dan de zwakste schakel. Als je als pastorant niet verder bent gekomen omdat je niet de woorden vindt om te gebruiken, kunnen catechisanten ook niet meer oppikken. Dus oefen jezelf in communicatie met je vrouw en je vrouw met jou.”

Drs. P. J. Vergunst, secretaris van de Bond, meldde op de bijeenkomst dat er over de toekomst van de leerstoelen van de Gereformeerde Bond nog niets bekend is. Een commissie onder leiding van dr. M. van Campen zal daarover begin februari rapporteren.