Woensdag 19 juni 1867 heeft een mooie lentemorgen. In alle vroegte staat keizer Maximilian op. Nog steeds heeft hij hoop dat de Mexicanen wijzer zullen zijn.

Even later arriveert echter een pater om de keizer de laatste uren van zijn leven bij te staan en wordt Maximilian samen met twee generaals afgevoerd. Door de stille straten van Santiago de Queretaro rijden ze naar de Heuvel der Bellen. Uiterlijk kalm loopt hij de heuvel op.

Boven wacht het vuurpeloton. De drie veroordeelden omarmen elkaar. „Ik vergeef allen en verzoek allen mij te vergeven. Moge mijn bloed, dat spoedig zal vloeien, vloeien ten behoeve van het welzijn van dit land. Leve Mexico. Leve de onafhankelijkheid!” luiden de laatste woorden van Maximilian. Kort daarna klinken de schoten en heeft Mexico geen keizer meer.

Hoe kon het zover komen? Het leven van keizer Maximilian is volgens Van den Elzen samen te vatten als „een mengeling van machtswellust en een dodelijke soort van idealisme, resulterend in onnozelheid, naïviteit en noodlottigheid”, met zijn executie als uiteindelijke resultaat.

Ferdinand Maximilian Jozef wordt in 1832 in Wenen geboren en was de broer van de latere keizer Frans Jozef I van Oostenrijk. Maximilian is slim en schopt het ver in het leger. Hij zet zich vol ijver in voor een goede (marine)haven in Triëst, niet ver van Venetië. In 1857 huwt hij prinses Charlotte van België, dochter van koning Leopold I.

Met steun van Napoleon III en Mexicaanse conservatieven wordt hij in 1864 keizer van Mexico. In 1859 is hij daarvoor voor het eerst benaderd. Als Franse troepen in 1863 Mexico-stad veroveren, komt het –dwingende– verzoek opnieuw. Maximilians broer, keizer Frans Jozef, steunt hem niet, want Frankrijk en Oostenrijk zijn geen vrienden. Ook de Mexicaanse liberalen onder aanvoering van president Benito Juarez erkennen hem niet en bestrijden hem.

Maximilian en Charlotte raken „in vele opzichten direct verliefd op Mexico”, stelt Van den Elzen in het boek, dat nog een keer goed geredigeerd had kunnen worden op wisselingen in gebruik van de tegenwoordige en verleden tijd. Het keizerlijk paar heeft echt „goede bedoelingen met het land.” Het echtpaar zet zich in voor de slaven, armen en ook voor de wetenschap. Omdat zij geen kinderen hebben, adopteren zij twee kleinzoons van de vorige Mexicaanse keizer, Agustin de Iturbide.

De liefde is grotendeels eenzijdig. Al snel jaagt de „arrogante” Maximilian de Rooms-Katholieke Kerk tegen zich in het harnas en tot ergernis van zijn conservatieve aanhang steunt Maximilian liberale hervormingen van Juarez.

Als die uitgestoken hand van de keizer voor Juarez geen reden is om hem te erkennen, beveelt Maximilian de executie van volgelingen van Juarez. Een grote fout.

Al in 1866 is duidelijk dat de veel te Europese Maximilian geen greep meer op de situatie heeft. Charlotte reist naar Europa om steun te krijgen voor haar man, maar dat mislukt. Zij keert niet terug. Ook Napoleon III trekt definitief zijn hand van Maximilian af. Deze blijft in Mexico, wil zijn volk trouw zijn. Als hij uiteindelijk toch vlucht, wordt hij gearresteerd en ter dood veroordeeld. Drie jaar is hij keizer geweest.

Koningsdrama in Mexico, Arthur van den Elzen; uitg. Aspekt, Soesterberg, 2010; ISBN 978 90 5911 925 3; 566 blz.; € 24,95.