Ongezouten kritiek op de machthebbers in Teheran schuwt hij bepaald niet. Toch reist Hooman Majd met het grootste gemak naar zijn voormalige vaderland, zonder dat hem een strobreed in de weg wordt gelegd. Tot in de hoogste kringen van de Islamitische Republiek heeft hij zijn contacten.

Zou dat soms te maken hebben met het feit dat Majd de kleinzoon van een gerespecteerde ayatollah is? De in Amerika woonachtige Iraniër, die vorige week in Nederland was om zijn nieuwste boek ”Een democratie van ayatollah’s” te promoten, wijst die suggestie resoluut van de hand. „Het geeft je op z’n best een klein beetje meer geloofwaardigheid. Maar het verschaft je zeker geen vrijbrief om alles te zeggen wat je wilt.”

Kritiek uiten kan in Iran, betoogt Majd. En niet alleen door ballingen die vanuit het buitenland hun mening ten beste geven. „Ook van binnenuit mag er commententaar worden geleverd, zolang je maar niet de mensen opruit of het regime probeert te ondermijnen.”

De gewelddadige reactie op demonstraties na de verkiezingen van vorig jaar was toch niet bepaald democratisch?

„Nee, absoluut niet. Laat duidelijk zijn: in Iran gebeuren dingen die absoluut niet door de beugel kunnen en zeer ondemocratisch zijn. Maar ik bestrijd de gedachte dat Iran een dictatuur is, zoals wel wordt beweerd. Het parlement heeft meer macht dan dat in de meeste Arabische landen.”

U spreekt zelf van een democratie van ayatollahs.

„Het doel van de Iraanse Revo-lutie was een democratie met een islamitisch sausje, waarbij de omvang van de rol van religie in de politiek open stond. Khomeini wilde zelfs dat geestelijken alleen maar adviseurs zouden zijn. Je zult nu eenmaal moeten accepteren dat Iran een diep religieus land is. Men is er echt nog niet aan toe dat de islam uit de publieke ruimte verdwijnt.”

Hoe zou u de Iraanse president Ahmadinejad willen omschrijven?

„Hij is een sluw politicus die zeer sterk van zijn eigen gelijk overtuigd is. Je kunt hem wat dat betreft wel met George Bush vergelijken.”

Overtuigd zijn van je gelijk is toch geen slechte eigenschap?

„Op zichzelf niet, maar je moet altijd bereid zijn advies aan te nemen van mensen die beter gekwalificeerd zijn dan jij. Ahmadinejad is dat nauwelijks.”

Hoe vast zit zijn regime nog in het zadel?

„Rotsvast. Ze hebben tot nu toe met elke bedreiging afgerekend. De Revolutionaire Garde en het leger staan achter het regime. Ahmadinejad geen stabiele factor, maar het regime absoluut wel.”

Is Ahmadinejad nu wel of niet op het verwerven van een atoombom uit?

„Het probleem is dat we niet écht weten wat Iran wil. Eén ding is zeker: Teheran is eropuit nucleaire capaciteit te verkrijgen om in staat te zijn kernenergie te produceren. Als het die capaciteit eenmaal heeft, ligt altijd het risico op de loer dat die verworven capaciteit wordt ingezet om nucleaire wapens te produceren.”

Waarom heeft het olierijke Iran kernenergie nodig?

„Iran hééft een serieus elektriciteitsprobleem. Maar er is meer. Enerzijds heeft het land juridisch gezien het recht om uranium te verrijken. Dat recht zou men op moeten geven omdat het Westen dat nu eenmaal zegt? Omdat Amerika vindt dat wij een intrinsiek gevaar vormen? Dat recht gééft Teheran dus nooit op. Bovendien speelt de Perzische trots een rol. Iran wil net zo’n land zijn als Brazilië, Japan of welk land dan ook. De Iraniërs zijn er trots op dat er vooruitgang in het land is. Ondanks het feit dat ze worden gehaat en een politiek systeem hebben dat ze graag veranderd zouden zien.”

Mede n.a.v. ”Een democratie van ayatollahs”, Hooman Majd; uitg. Nieuw Amsterdam, Amsterdam, 2010; ISBN 978 90 4680 879 5; 304 blz.; € 22,50.