Ze werken secuur en laten weinig blaadjes liggen. Wim (foto 1), op de voorgrond, veegt, Rico en Jan harken. Henk rijdt de bladeren naar de mesthoop. Gert voert intussen de koeien. De mannen zijn vaak rond de woonboerderij van De Schutse, net buiten Achterberg, te vinden. „Ze houden de tuin bij”, vertelt be­geleidster Maria de Bruin. „Anderen zorgen voor de dieren.” „Vind lekker buiten”, laat Wim weten. „Behalve nat weer.” Hij kan regen niet zo waarderen. „Druppels. Wéér bril schoonpoetsen.” Moe wordt hij niet van zijn werk. „Nee, soms last van rug. Elke dag oefeningen doen.”

De groep huist in units achter de woonboerderij. Een nieuw onderkomen wordt in de toekomst gerealiseerd. Binnen vinden andere activiteiten plaats. „Kaarten inpakken en rek voor leilindes maken.” Wim pakt een buisband, schuift een ring met een mesje om zijn vinger en doet voor hoe hij de bamboestokken aan elkaar vastmaakt (foto 2). Soms gaan de mannen op stap. „Bos­wandeling.” Of: „Karwei, rails halen.”

Elke werkdag begint met een Bijbelverhaal en wordt afgesloten met een dagboek (foto 3). Deze middag komen de gebeurtenissen in Mara aan de orde. Maria de Bruin roept de tocht door de Rode Zee in herinnering. „De mensen zongen van blijdschap, maar in Mara mopperden ze omdat ze het drinkwater niet lekker vonden.” „Bitter”, weet Jan. „Toch zorgde de Heere voor zoet water”, leest Maria de Bruin. Ze eindigt de werkdag met gebed, waarna iedereen het eerste vers uit de Avondzang, ”O grote Christus, eeuwig licht”, zingt. „Fijn”, zegt Wim. Hij schrijft alle psalmen over die gezongen worden en noteert in zijn ordner welke Bijbelgedeelten aan de orde zijn gekomen.

Elke dag neemt Wim een koffer mee naar de dagbesteding. Daarin zitten zijn Bijbel, de uitgave van de Heidelbergse Catechismus met uitgeschreven Bijbelteksten, een ordner vol familiefoto’s en aantekeningen, een puzzelboek met woordzoekers en een dikke agenda. ”Gert Arends” staat bij 20 en 21 oktober genoteerd. Wim loopt maandelijks één dag stage in de bakkerij en slijterij van Arends. Nu staan er twee dagen op de rol: „Jaarmarkt Opheusden, oliebollen verkopen.” Even na drie uur is het tijd om de biezen te pakken en een plek in de bus op te zoeken (foto 4). De koffer gaat mee terug naar Opheusden.

Thuis wacht koffie, voor Wim een glas melk (foto 5). Eén voor één druppelen de mensen binnen en ploffen neer op de bank in de woonkamer. Met zijn zessen vormen ze De Grutto, een van de vier groepen die in woon­voorziening De Linde in Opheusden huizen. Een enkeling zet 
zijn naam op een activiteiten-lijst. Begeleider Gert-Jan Doeleman vult de lege plekken in. „Arie, 
wil jij koffie­zetten?” „Wim, hang jij de foto’s van het personeel op?” Iedereen krijgt een taak toebedeeld. De fotograaf trekt veel belangstelling. „Ik wil wel op de foto”, zegt Ineke. „Vind niet kinderachtig.” „Kijk niet zo zoetsappig”, roept Willie naar Wim. Maar hij trekt zich niets van die opmerking aan. „Vind niet nodig te lachen.”

Trots laat Wim zijn kamer zien (foto 6). Als eerste haalt hij een grijs pak uit de kast. „Nieuw, voor zondag.” „Kast, bed, bureau en stoel gekocht met broer, Gijs.” Het bureau gebruikt hij om woorden over te schrijven. De fotocollage op het bureau toont familieleden en roept ook herinneringen aan overleden dierbaren op. Wim diept uit zijn portemonnee een kopie op van de dankbetuiging die verstuurd werd na de begrafenis van zijn moeder. Hij is blij met zijn onderkomen. „Soms vader of Truus, tweede moeder, op bezoek.” Zelf blijft hij meestal thuis. „Is rustig.” Na enkele prijzen uit de vitrinekast te hebben laten zien voor onder meer deelname aan het sjoelen en het vangen van de grootste kabeljauw, vindt hij het genoeg. „Goed, ga je uitzwaaien.”

„De Schutse is uit de nood geboren”

Het begin was bescheiden. In 1985 startte De Schutse in Veenendaal met dagopvang voor tien mensen met een verstandelijke handicap. Al snel was de ruimte 
te klein en in 1990 werd de eerste paal voor een woon- en werkvoorziening in Kesteren geslagen. Vandaag de dag biedt De Schutse woonzorg en/of dagbesteding aan circa 175 cliënten in Achterberg, Kesteren, Lunteren, Opheusden en Oud-Vossemeer. Dinsdag werd een nieuwe woonvoorziening in Oud-Vossemeer geopend, volgend jaar gaat in Achter­berg de bouw van een dagbehandelingscentrum en een woning van start, en de plannen voor nieuwbouw in Kesteren zijn in een vergevorderd stadium.

Niet alleen volwassenen kunnen bij De Schutse aankloppen, ook kinderen zijn welkom. Zo is er in Kesteren een kinderdagcentrum (kdc) gevestigd. 
Het kdc kent diverse groepen, waaronder een schoolvoorbereidende groep, die de groepsleden 
wil laten doorstromen naar het speciaal onderwijs. Er is ook een vroeghulpgroep voor kinderen vanaf 1 jaar. „Zij komen zo jong omdat juist deze doel-groep op jeugdige leeftijd veel kan leren”, weet dr. K. Ruitenberg van de raad van bestuur. „Het gaat in het kdc niet alleen om cognitieve vaardig­heden, maar ook over leren lopen en eten.”

De Schutse gaat uit van de Gereformeerde Gemeenten in Nederland en wil zorg bieden met Gods Woord en de drie belijdenisgeschriften als grondslag. „Als de Bijbelse waarden en normen in christelijke zorg­instellingen destijds niet waren verwaterd, hoefden wij er niet te zijn. De Schutse is echt uit de nood geboren”, aldus Ruitenberg. „Instellingen als ’s Heeren Loo en Philadelphia zeggen blij te zijn met de zorg die wij bieden. Ze noemen onder meer de zondags­besteding. Het is lastig als één cliënt naar de kerk wil en alle anderen graag het strand opzoeken. De ene begeleider kan zich niet in tweeën delen.”

De levensovertuiging van De Schutse komt ook tot uiting in de dagopening en -sluiting in de woon­voorzieningen en de dagactiviteitencentra. De organisatie plaatst de cliënt centraal, maar hanteert wel regels. Dat levert soms een spanningsveld op. „De inspectie deed eens onderzoek naar de mate van zelfbepaling binnen instellingen. Als iemand populaire muziek wil draaien, moet dat kunnen. Waar halen we het recht vandaan om dat niet toe te staan, stelde een inspecteur. Het kostte moeite hem uit te leggen waarom we een andere keus maken.”

De zorg is de afgelopen 25 jaar veranderd. „Het takenpakket is zwaarder en breder geworden, onder meer vanwege de oudere cliënten. Bijzondere aandacht vragen de mensen met moeilijk verstaanbaar gedrag. Zij begrijpen veel niet en uiten dit vaak met agressie. Dat vraagt een intensieve begeleiding.”

Ruitenberg is dankbaar. Voor de inzet en betrokkenheid van zijn personeel en de positieve houding van ouders en familieleden, en niet in de laatste plaats vanwege de betrokkenheid van cliënten. „Ik geef tweewekelijks catechisatie. Soms voel ik mij heel klein vanwege hun eerlijkheid en openheid.”