Schilderijen uit de renaissance bevatten veel symboliek. Aanduidingen die wij vergeten zijn. Wie ze kent, kijkt anders. „Zo proberen wij achtergronden van muziek bloot te leggen”, betoogt De Jong. „Ik pak bijvoorbeeld een lied van Schubert en ga in op de tekstbehandeling en op de keuze voor toonsoort, ritme en harmonie. Die verdieping zorgt ervoor dat cursisten anders naar muziek gaan luisteren.”

Muziektheoreticus en organist Euwe de Jong –onder meer bekend van de cd’s met Bach- en Mendels­sohntranscripties die hij met zijn broer Sybolt maakte– is een van de directeuren van de Schumann Akademie. De hbo-deeltijd­opleiding voor klassieke en lichte muziek ontstond vijftien jaar geleden na het samengaan van de particuliere muziekinstituten MOS en RMO. Het betreft een particulier bedrijf dat zijn eigen broek ophoudt. Jelle Stellingwerf en het echtpaar Bert en Judith Luytjes zijn de andere vennoten.

De academie richt zich niet op schoolverlaters. Zij krijgen het advies bij een conservatorium aan te kloppen. Een uitzondering vormen jongeren die een tweede studie op willen pakken. Toch bevolken voornamelijk mensen tussen de 25 en de 65 jaar de les­lokalen in Amsterdam, Delft, Utrecht en Zwolle. Jaarlijks melden zich zo’n honderd nieuwe cursisten.

De drempel ligt laag. „Iedereen is welkom. Mensen moeten wel noten kunnen lezen, want ik ga geen notennamen benoemen of uitleggen wat een drieklank is. Aspirant-studenten wordt geadviseerd de schriftelijke vooropleiding te volgen. We zijn geen muziekschool, maar een hbo-opleiding. Het diploma is gelijkwaardig aan het conservatoriumdiploma op het niveau bachelor of music.”

De eerste drie jaren krijgen de cursisten wekelijks een middag of een avond les in algemene theoretische vakken en in muziek- en cultuurgeschiedenis. De eerste twee jaar kunnen ook schriftelijk gedaan worden. De eerste drie leerjaren worden in één keer geëxamineerd. Bij een positief resultaat liggen het vierde en vijfde studiejaar in het verschiet, waarin onderwijskundige vakken aan bod komen.

De Schumann Akademie kent een eigen aanpak. Vakken worden niet zoals op een conservatorium afzonderlijk, maar geïntegreerd aangeboden. „In elke les staat één onderwerp centraal. We behandelen dit vanuit verschillende invalshoeken; met het verstand via de algemene muziekleer, met de ogen via een partituur en met de oren via solfège (gehoortraining) en via luisterfragmenten.”

Cursisten zijn enthousiast over deze aanpak. „Er is weinig verzuim en er vallen weinig mensen af.”

Wekelijks krijgen de leerlingen luistertips mee en huiswerk op, zoals een harmonieoefening of het analyseren van een Bachfuga en een lied van Schumann. De docent kijkt dit na. Af en toe wordt de lesstof getoetst. De resultaten vormen de basis voor een niet-bindend studieadvies. „Wie de stof niet kan bijbenen, mag gewoon blijven zitten, als hij de andere cursisten maar niet ophoudt. Sowieso doet niet iedereen na drie jaar examen. Toch zijn ook deze mensen zeer gemotiveerd om meer over muziek te weten te komen.”

Een kleine 40 procent van de cursisten stroomt door naar de laatste twee jaar. Zij krijgen de algemene onderwijsleer via de Schumann Akademie aangeboden en moeten de methodieklessen voor het gekozen instrument –behalve voor zang en piano– bij een privé­docent volgen. Verder verzorgt de academie geen hoofdvaklessen. Studenten zijn voor de voorbereiding op hun praktijkexamen dus aangewezen op een privédocent.

„Onze insteek is goede docenten af te leveren. Het geeft niets als ze qua spel het niveau van Janine Jansen niet halen. Het is geweldig als onze cursisten hun leerlingen achter de noten leren kijken en bijvoorbeeld kunnen vertellen over het begin van de vijfde Biblische Sonate van Kuhnau. Dit verklankt hoe Gideon zijn mannen aanmoedigt voor de strijd.” De Jong loopt naar de piano en slaat drie keer hetzelfde akkoord aan. „Waarom gebeurt dit? Het is een reine, goddelijke drieklank, een spanningsloze klank. De componist herhaalt dit drie keer om te benadrukken: God zij met u.”

Lessen zijn een feest

Wie: Agnes Roos (35) uit Apeldoorn. Gehuwd en moeder van vier kinderen in de leeftijd van 3 tot 11 jaar.

Welk jaar: Vijfde studiejaar, hoofdvak zang.

Waarom: „Ik kreeg in mijn kinderjaren orgelles en heb sinds mijn 22e met wat tussenpozen zangles. Al op de havo wilde ik graag naar het conservatorium. Daar kwam niets van, maar de wens om iets met muziek te doen bleef sluimeren. Vijf jaar geleden had ik het idee dat een studie aan de Schumann Akademie met de zorg voor het gezin te combineren moest zijn. Ik ben blanco in de opleiding gestapt met het doel mijn muziekkennis te verdiepen.”

Ervaringen: „De lessen waren vanaf het begin een feest. Het is heerlijk om je in muziek onder te dompelen aan de hand van een bevlogen docent die ontzettend veel weet. Met studiegenoten die dezelfde passie bezitten.”

Studiebelasting: „De eerste drie jaren waren prima te doen. Ik besteedde naast de lesmiddag wekelijks circa drie dag­delen aan de studie. Het vierde en vijfde lesjaar zijn pittiger en vergen veel meer tijd, al heb ik nu tweewekelijks les. Ik moet onder meer een scriptie schrijven en stage lopen – stemvorming geven op een koor, individuele zanglessen ver­zorgen en groepslessen geven.”

Problemen: „Opera’s leveren een spanningsveld op. Ze bevatten vaak passages waar ik inhoudelijk niet achter sta. Denk bijvoorbeeld aan het dramatisch uitbeelden dat iemand sterft.”

Doelen bijgesteld: „Ik vond de studie dermate boeiend dat ik besloot door te gaan als ik de examens aan het eind van het derde jaar zou halen. Ik wilde ook graag meer weten over zang en een hoofdvak komt pas de laatste twee leerjaren diepgaand aan bod. Als ik het theoriediploma op zak heb, wil ik een jaar reserveren om me bij mijn privédocente, Ineke Vlogtman, voor te bereiden op het praktijkexamen.

Toekomst: „Op dit moment werk ik af en toe mee aan concerten en heb ik vier leerlingen. Na het afronden van de studie wil ik een eigen lespraktijk opzetten.”

Sudoku met noten

Wie: Marina Jonker (47) uit Oud-Alblas. Gehuwd en moeder van vier kinderen in de leeftijd van 13 tot 23 jaar.

Welk jaar: Eerste leerjaar, hoofdvak piano.

Waarom: „Ik speel intensief piano, heb pianoles en begeleid regelmatig koren. Daarnaast ben ik kerkorganist. Ik wilde mij al langer in de theoriekant van de muziek verdiepen. Maar het theorieboek dat ik ooit aanschafte, was wel erg droog. Eerder dit jaar stuitte ik in het blad Klassieke Zaken op een artikel over de Schumann Akademie. Wat ik vervolgens op internet over deze hbo-opleiding las, sprak me aan. Mijn man en kinderen stimuleerden mij de stoute schoenen aan te trekken.”

Ervaringen: „We zijn met z’n negenen, twee mannen en zeven vrouwen, in de leeftijd van half de twintig tot begin de vijftig schat ik. Die kleinschaligheid zorgde ervoor dat ik mij snel op mijn gemak voelde. De lesavond vliegt voorbij. De lesstof is veelzijdig. Regelmatig wordt een eigen inbreng gevraagd. Solfège, het zingen van blad, mogen we gelukkig met de hele groep tegelijk doen. De invuloefeningen voor harmonieleer zijn een soort sudoku met noten voor me. Iedere les beluisteren we verschillende muziekfragmenten: welke instrumenten zijn te horen, wat is de stijlperiode en waarom? Ik vind het best eng daar mijn mening over te geven.”

Studiebelasting: „Ik volg de lessen in Utrecht op dinsdagavond van halfzeven tot tien uur. Dagelijks besteed ik minimaal een uur aan het huiswerk.”

Doelen al bijgesteld: „Ik merk na vier lessen al dat ik bewuster naar muziek luister en nadenk over structuur en stijlperiode. Dat stimuleert enorm. Aanvankelijk wilde ik een jaar proberen, maar inmiddels heb ik besloten de eerste drie jaar vol te maken. Als ik de stof bij kan benen, natuurlijk.”

Toekomst: „Om zelf beter pianoles te geven, denk ik dat de lessen methodiek in het vierde en vijfde leerjaar ook interessant kunnen zijn. Wie weet, ga ik dat nog doen.”