Het stripje van Flipje
Flipje viert feest. Het bekende fruitbaasje uit Tiel bestaat 75 jaar. Nog altijd roept het nostalgische stripfiguurtje herkenning op. Evenals Jasper Aap, Flapoor Olifant en Juf Schaap.
Veel kinderen zijn groot geworden met Flipje. Vlak voor het slapen gaan, even tussen de middag of gewoon overdag kwam Flipje tevoorschijn. De slappe stripboekjes zijn verslonden. Niet alleen in de Betuwe, maar ook in de rest van het land en Nederlandse enclaves in het buitenland.
Juf Schaap is een fenomeen, Jasper Aap een icoon. Het concept van de boekjes van Flipje is even eenvoudig als aandoenlijk. Het fruitbaasje loopt tegen een probleem aan, lost het op met een product van de jamfabriek De Betuwe en iedereen is blij. En als het even kan geeft hij een wijze les.
Flipje ziet in 1935 het levenslicht. De jamverkoop van De Betuwe staat onder druk door concurrentie vanuit Engeland. De fabrikant gooit Flipje in de strijd om marktaandeel te behouden. Reclamebureau Van Alfen bedenkt een mannetje met een dik frambozenlijf en armen en benen van rode bessen.
Het fruitbaasje moet natuurlijk een naam krijgen. Tijdens het ontwerpproces roept Philip van Alfen uit: „Desnoods noemen we hem Flipje.” Met een fruitig figuurtje voorzien van witte muts met rode naam creëert de jamproducent z’n eigen, herkenbare uitstraling.
Flipje krijgt in de loop van de jaren verschillende vormen. „De tijdgeest is af te lezen aan de uitstraling”, zegt directeur Alexandra van Steen van het Flipje en Streekmuseum Tiel. Maar liefst zeven tekenaars hebben aan Flipje getekend. De ‘oer-Flip’ komt uit de pen van Daan Hoeksema. Flipje is dan nog vooral een houterig, stilstaand poppetje, zonder gelaatsuitdrukking.
Tekenaar Martinus Eelco ten Harmsen van der Beek ontwerpt in 1936 een levendige Flipje. Op papieren filmstroken van een meter beleeft het fruitbaasje de nodige avonturen, aanvankelijk met kabouterfiguren in kabouterland. De familie met de lange naam bedenkt rijmpjes bij de plaatjes. „Lieve lezers, lezeresjes / Wat of hier wel volgen gaat? ’t Is een film van Flipjes leven, ’t is Tielsch Flipje die hier staat!”
Flipje blijkt behoorlijk ondernemend. Op een dag stapt Flipje in een luchtballon en landt uren later in Dierenland. Flip leert daar z’n grootste vriendjes kennen: de ondeugende Jasper Aap, de weinig snuggere Flapoor Olifant en de altijd etende Bertje Big. Juf Schaap fungeert als een soort moederfiguur.
Flipje is in zijn beginjaren vooral een moraliserend fruitmannetje. Telkens wijst hij zijn vriendjes op hun fouten of domme dingen. In de jaren 50 van de vorige eeuw krijgt Flipje een schalkse lach met appelvormige wangetjes. Z’n populariteit taant in de jaren 70. Mensen hebben even genoeg van de stripjes. „Flipje krijgt in die jaren een Willem-Alexander-look, met een flinke haarlok”, zegt Van Steen. De gezichtsuitdrukkingen verdwijnen.
Pakweg tien jaar later past de tekenaar Flipje aan de eisen van de tijd aan. Flipje gaat naar de kapper. De bos haar maakt plaats voor een frisse lok. In 2002 geeft de vormgever Flipje een moderne, vrolijke outfit, compleet met handschoentjes en het kuifje van vroeger.
Flipje verschijnt in kleine, vierkante boekjes. De Betuwe bundelt de avonturen in de jaren 70 in 48 boekjes van 10 verhaaltjes. „Flipje kent een sterk opvoedend karakter”, vertelt Van Steen. „De verhaaltjes bevatten een educatief element, maar zijn altijd ook doorspekt met een flinke reclameboodschap van De Betuwe.”
De betekenis van Flipje is groot geweest, analyseert de museumdirecteur. „Veel mensen hebben nog altijd een sterke band met hem. Voor kinderen heeft Flipje veel betekend, hij heeft kinderen de oorlog doorgeholpen. Flipje zit in ons collectieve geheugen.” Na de oorlog belt koningin Juliana naar De Betuwe om de boekjes van Flipje. „Het koningshuis spaart ze”, zegt Van Steen trots.
Het geheim van het succes is zijn tijdloosheid. „Flipje is en blijft fris, vrolijk en fruitig. Iemand die overal een oplossing voor heeft. Dat is de succesformule, spreekt kinderen aan.” De hechte band met het fruitbaasje blijkt bijvoorbeeld als iemand het waagt om aan Flipje te sleutelen. „Dan regent het klachten bij ons, van heinde en ver. Mensen komen in opstand, ook al hoort Flipje officieel niet meer bij Tiel.” Jamfabriek De Betuwe valt sinds 1992 namelijk onder Hero.
Toch leeft Flipje voort, in het Streekmuseum Tiel, maar ook in de rest van de Betuwe, in Nederland, wereldwijd. „Af en toe staan mensen in ons museum met tranen in de ogen van herkenning.”
