Orgel laat zee brullen en fluisteren
Muziek maken op de grens van natuur en cultuur. Met dat doel ontwierp organist en kunstenaar Hoite Pruiksma (51) uit het Friese Workum zijn brulboei orgel. Het is het eerste bespeelbare muziekinstrument ter wereld dat werkt op de golven van het water. De klanken worden voortgebracht door middel van dertig zwarte orgelpijpen op op- en neergaande boeien. Elke boei brengt zijn eigen tonen voort via tongen in de orgelpijpen. Normaal zijn deze van messing gemaakt, maar messing roest snel. Daarom zijn deze tongen van titanium vervaardigd.
Deze week was het brulboeiorgel voor het eerst te horen tijdens een demonstratie op het IJsselmeer, voor de kust van Stavoren. Pruiksma bespeelde het orgel vanaf een drijvend eiland. Daar kan hij de boeien naar believen aan- en uitzetten. De provincie Flevoland vindt de uitvinding zo bijzonder dat zij er anderhalve ton subsidie voor heeft uitgetrokken.
Het basisprincipe van het instrument is de traditionele brulboei, in een ver verleden ontworpen om bij mist schippers via geluiden te waarschuwen voor ondiepe gedeelten in het water.
Brulboeien raakten door moderne systemen als radar en gps in onbruik, maar Pruiksma is erdoor gefascineerd. Hij ging speciaal naar de kust van het Duitse Noordzee-eiland Helgoland om twee brulboeien te horen. „Als het hard waait, kun je hun geluid al vanaf anderhalve kilometer afstand horen.”
Onlangs liet Pruiksma zijn uitvinding onder stoom zetten om te ervaren hoeveel geluid deze kan maken. „Het was overweldigend. Mensen kwamen uit hun huizen om te kijken.” De dynamiek van het instrument past volgens hem bij de zee. „Die kan brullen, maar ook fluisteren.”
De Friese kunstenaar gaat zijn brulboeiorgel de komende weken vervolmaken. Op 6 oktober moet het instrument helemaal klaar zijn. Dan begint een reeks van vier concerten, getiteld ”Wy en Wetter”. Het brulboeiorgel zal te horen zijn in combinatie met andere instrumenten zoals viool, trompet, saxofoon, accordeon en zang.
Pruiksma werkt sinds 2006 met technici van het Cartesius Instituut en studenten van de Universiteit Twente aan zijn uitvinding. „Het brulboeiorgel houdt eigenlijk het midden tussen een instrument en een geluidsinstallatie. Ik wil er de grens tussen natuur en cultuur, tussen muziek en geluid mee opzoeken.”
Het is de bedoeling dat het brulboeiorgel na de concertserie in oktober „ergens aan de IJsselmeerkust” komt te liggen. Daar kunnen mensen het bezoeken en beluisteren. Ze mogen dan zelf op de boeien gaan staan om die te bewegen als er geen natuurlijke golfslag is. Op de dijk moet een podium voor het publiek komen. De uitvinder wil zijn orgel gaan inzetten bij concerten en evenementen als SAIL.
Pruiksma verwacht dat zijn brulboeiorgel een toeristische attractie wordt. Vanwege de rust die er van het geluid uitgaat, noemt hij zijn uitvinding ook wel een „onthaastingsinstrument.”
