Waar gaat het om? De familie Van Oranje-Nassau bezit bij Wassenaar een groot landgoed: privé-eigendom. Koningin Beatrix erfde landgoed De Horsten van haar moeder. In het uitgestrekte gebied staan villa de Eikenhorst –het huis van prins Willem-Alexander en zijn gezin– en verschillenden huizen en boerderijen die de familie verhuurt of verpacht.

De Oranjes doen er alles aan om het landgoed rendabel te houden. Net als bij veel andere landgoedeigenaren in Nederland is dat geen eenvoudige opdracht. Van grote winsten die de adel en aristocratie vroeger uit hun bezit wisten te halen, is geen sprake meer. Met de pachtopbrengsten van een paar boerderijen redden ze het niet. Net als andere landgoedbezitters moeten de Oranjes creatief zijn om de boel draaiend te houden.

Een mogelijkheid is het verhuren of in erfpacht uitgeven van huizen. De familie Van Oranje-Nassau lijkt voor die route te kiezen. De koningin en haar familie zouden op De Horsten op de plaats van twee bouwvallige boerderijen zeer luxe villa’s willen laten bouwen. De Rijksvoorlichtingsdienst spreekt van eengezinswoningen, maar de gemelde afmetingen verraden dat het vorstelijke huizen zijn.

Is de koninklijke familie uit op geld, op winst? Ja en nee. De koningin is niet bezig om haar bankrekening te spekken, dat is duidelijk. Hoofddoel is het landgoed break-even te laten draaien. Daarvoor moeten middelen worden gegenereerd.

Daarnaast speelt een tweede kwestie: de verdeling van de erfenis van haar moeder. Erfde in vroeger tijden de oudste zoon –of dochter– alles, tegenwoordig delen alle kinderen mee, tenzij de goederen in een stichting of een andere slimme constructie zijn ondergebracht. Daarom zijn bijvoorbeeld de waardevolle sieraden en schilderijen van de koninklijke familie in stichtingen geplaatst.

Koningin Juliana heeft meer kinderen. Om het landgoed als eenheid te bewaren, erfde koningin Beatrix De Horsten als geheel. Het werd niet opgesplitst in vier of meer delen. Prinses Margriet erfde echter onder meer het recht op erfpacht en opstal van twee boerderijen op De Horsten. Niet duidelijk is of er meer aanspraken op het landgoed zijn.

Het bezit van prinses Margriet levert weinig op omdat er op die kavels twee bouwvallen staan. Om toch aan geld te komen, kan het in erfpacht geven van bouwkavels of het verhuren van luxe villa’s op die plek een interessante optie zijn.

Woensdag was verschillende keren de kritiek te horen dat de koninklijke familie geen oog heeft voor monumenten, nu zij de bouwvallige boerderijen wil laten slopen. Het betreft echter oudere gebouwen die nog niet op een monumentenlijst staan. De belangenverenigingen verliezen bovendien uit het oog dat de koninklijke familie een heel landgoed –bovendien privé-eigendom– probeert te bewaren tegen versnippering en eraan werkt de ruimte tussen Den Haag, Wassenaar en Voorschoten een open, landelijk gebied te laten blijven.

Opmerkelijk was woensdag overigens de snelle reactie van de Rijksvoorlichtingsdienst op het Volkskrantartikel dat de hele zaak aan het rollen bracht. De Oranjes hebben van de voorgaande kwesties geleerd dat je met zwijgen –bijvoorbeeld over privékwesties zoals de villa in Mozambique– er niet komt en dat van je afbijten soms verstandig is.