Echt katholiek, voluit gereformeerd
Zelf is hij er nooit geweest, maar de theologie van Herman Bavinck is het onderwerp van een reeks boeiende theologische gesprekken in de Schotse hoofdstad Edinburgh. Terwijl ik geniet van de lezingen en de contacten vraag ik me steeds af wat Bavinck zo boeiend maakt. In de internationale gereformeerde wereld is enorm veel belangstelling voor de Engelse vertaling van de ”Gereformeerde Dogmatiek”. Het is alsof er een inhaalslag plaats moet vinden. Nadat de ”Reformed Dogmatics” een paar jaar geleden in Grand Rapids werd uitgegeven, is er een stroom van publicaties op gang gekomen. Blijkbaar raakt Bavinck het hart van mensen die zoeken naar de verwoording en verantwoording van het christelijke geloof in een postmoderne cultuur. Maar welke snaar is het precies?
In zijn welkomstwoord memoreert de decaan van de theologische faculteit, prof. David Fergusson, aan de lange traditie die Nederlandse en Schotse theologen verbindt. De wederzijdse bevruchting gaat in de negentiende eeuw verloren door de invloed van de Duitse theologie. Het liberalisme waait over naar de kerk van Schotland. Als reactie omarmen de Schotten in de twintigste eeuw Karl Barth. Toch heeft zijn radicale boodschap het tij van de secularisatie niet gekeerd. Het barthianisme is passé. Misschien is Bavinck in staat om een leemte te vullen. Barth creëerde een diepe kloof tussen natuur en genade, tussen schepping en verlossing. De kloof diende om het boodschap van het evangelie radicaal te vrijwaren van alles wat van de mens is. God spreekt loodrecht van boven.
De kloof kan echter ook een gevaarlijk ravijn worden. Als er geen verbinding meer is tussen natuur en genade, hangt alles in de lucht. Bavinck bouwt een brug door de verlossing in Christus consequent te zien als herschepping van de schepping. Dat maakt hem een aantrekkelijke gesprekspartner.
Prof. John Bolt uit Grand Rapids analyseert de verbinding tussen Gods openbaring en algemene wijsheid. Tegenover verschillende vormen van biblicisme houdt Bavinck vast aan het belang van Gods algemene openbaring in de schepping. Theologie moet Bijbelse theologie zijn, maar dat is niet genoeg. De theoloog moet ook zijn vooronderstellingen doordenken en de verbinding leggen tussen de waarheid en de Bijbelse waarheid. Hij mag de Schrift niet als een soort papagaai napraten, maar moet Gods openbaring verwerken en vertalen.
Augustinus is een andere naam die op de conferentie opvallend vaak genoemd wordt. Bavinck blijkt hem nog vaker te citeren dan Calvijn. Maar het is niet helemaal duidelijk of hij zijn kennis van de kerkvader uit de eerste hand heeft. Bavinck waardeert Augustinus’ genadeleer, maar anders dan de Amerikaan Benjamin B. Warfield speelt hij die leer niet uit tegen zijn visie op de sacramenten en de kerk. De kerk is als genademiddel essentieel voor het geloof. Niet het instituut kerk, maar de levende gemeenschap van de heiligen over de eeuwen heen. Bavinck is echt katholiek, juist omdat hij voluit gereformeerd is. Fascinerend.
Dr. H. van den Belt doet verslag van The Edinburgh Bavinck Conference, die woensdag en donderdag in de Schotse hoofdstad wordt gehouden. Morgen deel 2.
