Het college van kerkrentmeesters van de protestantse gemeente Via Pacis Beetsterzwaag-Olterterp heeft opdracht gegeven om het orgel te restaureren. Dat is nodig omdat een grote restauratie al weer meer dan zestig jaar geleden is.

Het orgel in de Dorpskerk werd in 1856 gebouwd door Lambertus van Dam & Zn. te Leeuwarden, de derde van de vier generaties tellende orgelmakersdynastie. Vooral de derde generatie Van Dam had in haar tijd gedurende meer dan een halve eeuw bijna een monopoliepositie in met name het noorden van Nederland op het gebied van zowel nieuwbouw als restauratie. Het werk van de vier generaties Van Dam kenmerkt zich door gedegen constructies van de inwendige delen, een daardoor gegarandeerde jarenlange betrouwbare werking, karakteristieke fronten, een zeer zorgvuldige en nette bewerking van alle onderdelen en een kenmerkende elegante, doorzichtige en draagkrachtige klank die, ook in latere tijd, overwegend nog heel klassiek van karakter was.

Gedenkplaat

Op een koperen gedenkplaat in de kerk staat te lezen : „DIT ORGEL ingewijd den 7 september 1856 is aan de kerk geschonken door de hoogwelgeboren vrouwe baronnesse douairière VAN LIJNDEN, geboren van BORCHAREN. Ter nagedachtenis aan hare dochter vrouwe IJ.H. LUDEN, geboren baronnesse VAN LIJNDEN, overleden den 29 october 1851.”

Het instrument te Beetsterzwaag bleef lange tijd in onderhoud bij de firma Van Dam. Het eerste grootonderhoudswerk aan het instrument werd in 1896 door Van Dam uitgevoerd. Het orgel werd toen schoongemaakt en algeheel hersteld; de vrijwel tinnen frontpijpen werden opnieuw gepolijst.

Een algehele restauratie onderging het orgel in 1950-1951 door D.A. Flentrop, die nu ook weer de restauratie doet. Daarbij werd de grote magazijnblaasbalg met pompboom vervangen door een kleine zakbalg en werd een windmotor aangebracht. De oude windlosser, afsluiter en inliggende tremulant werden weggenomen. Een nieuwe pneumatische tremulant werd op een andere plaats gemonteerd. De windladen, de mechanieken en het handklavier werden gerestaureerd. De oude leren invoeringsvlaggetjes werden daarbij vervangen door rood vilt, het windladedraadwerk werd gefestonneerd. Het pedaalklavier werd in moderne stijl vernieuwd. De oude deling en omvang bleef daarbij gehandhaafd. De oude toonhoogte en winddruk bleven min of meer gelijk. Ook de steminrichtingen zijn toen niet noemenswaardig veranderd.

In 1968 maakte Flentrop het orgel schoon en herstelde de firma twaalf houten pijpen na de algehele kerkrestauratie in 1967, waarbij het interieur in de nu nog bestaande situatie werd gebracht. De orgelkast werd bij die gelegenheid grotendeels afgeloogd en opnieuw geschilderd in een effen witte kleur, de achterzijde in licht grijs, het snijwerk donker met goudaccenten dan wel geheel met bladgoud. Ook de frontpijpen kregen nieuw bladgoud.

Oorspronkelijke staat

De totale kosten voor de restauratie van 2010 van het cultuurhistorisch monument worden begroot op ongeveer 160.000 euro. Het instrument wordt nu teruggebracht in de oorspronkelijke staat van het instrument, zoals Van Dam het destijds opleverde. Het orgel is ontmanteld en alle pijpen zijn overgebracht naar de werkplaats in Zaandam.

Het is de bedoeling dat het instrument in november weer in elkaar wordt gezet. Gedurende de restauratieperiode zijn er in principe geen kerkdiensten in de Dorpskerk, maar wordt gebruiktgemaakt van de Ontmoetingskerk.

Voor de restauratie is subsidie verleend door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in het kader van de Regeling rijkssubsidiëring wegwerken restauratieachterstand 2008 (Rwr 2008) en de provincie Fryslân. Tevens werden vele plaatselijke, regionale en landelijke cultuurfondsen benaderd voor een bijdrage. Voor een sluitende begroting zal nog een bijdrage worden gevraagd aan de gemeenteleden van de protestantse gemeente en de middenstand van Beetsterzwaag en Olterterp.