Het oude Israël, een echt kustland, kennen we niet als een nautische natie. In de scheepsbouw bleef het bij Noach. Weliswaar ging Jona per schip vanuit Jaffa naar Ninevé, maar hij voer daarbij onder buitenlandse vlag. Verder speelt het zilte nat in het Oude Testament amper een rol.

Op Curaçao ontplooien Joodse ondernemers echter al meer dan 350 jaar veel maritieme activiteiten. Deze vluchtelingen uit Spanje en Portugal maakten in de Caraïbische Zee van de nood een deugd, ondanks het gebrek aan maritieme genen.

Onafhankelijkheidsstrijd

In 1634 veroveren Nederlanders het eiland Curaçao op de Spanjaarden. Het beschutte Schottegat biedt een gemakkelijk te verdedigen schuilplaats. Vanaf 1651 vestigen zich er ook Sefardische Joden, verdreven door de rooms-katholieke inquisitie in Spanje en Portugal. Het is te zien aan hun namen: Da Costa Gomez, Levy Maduro, Gomes Casseres, Cohen Henriquez en Pinedo. Onder protestants- Nederlandse vlag genieten zij godsdienstvrijheid.

De Joodse gemeenschap groeit er uit tot meer dan 2000 personen. Ze bouwen zeilschepen en Joodse reders en Joodse kapiteins koersen af op Europa en bestemmingen in de Nieuwe Wereld. In documenten uit 1726 staat dat „het leeuwendeel van de scheepvaart in Curaçaose Joodse handen is.” Tegen het einde van de negentiende eeuw heeft de Joodse reder A. J. Jesurun alleen al honderd schepen in de vaart. Ook worden er banken opgericht om te voorzien in de behoefte aan geld voor grote investeringen.

De handel en de scheepvaart op Curaçao bereiken hun hoogtepunt tijdens de Amerikaanse Vrijheidsoorlog: Joodse handelshuizen leveren oorlogsmateriaal aan George Washington in zijn strijd tegen de Engelsen. Tegen het begin van de negentiende eeuw spinnen Joodse handelaren op Curaçao opnieuw garen bij een onafhankelijkheidsstrijd, dit keer van Simon Bolivar in het naburige Venezuela tegen Spanje.

Bank- en verzekeringwezen

Nog steeds zijn Joodse inwoners van Curaçao betrokken bij de scheepvaart en het bankwezen op het eiland. De firma S. E. L. Maduro & Sons is onbetwist de grootste speler in de scheeps­afhandeling van olietankers, maar ook in de groeiende markt van cruiseschepen. Henry van der Kwast, een achterachterkleinzoon van oprichter Salomon Elias Levy Maduro, is er directeur. Hij zit ook in de directie van de MCB-holding, waar onder meer de Maduro & Curiel’s Bank (MCB) onder valt. Joodse families zijn er nog steeds grootaandeelhouder. MCB is de grootste particuliere werkgever op de Nederlandse Antillen. Van der Kwast is van moeders kant een neef van de legendarische verzetsheld George Maduro, naar wie het Haagse miniatuurstadje is genoemd.

De familie Maduro is ook de belangrijkste aandeelhouder in de Curaçao Port Services (CPS), de belangrijkste afhandelaar van zeecontainers. Gomez Shipping, eigendom van de gebroeders Fernando en Jossy Da Costa Gomez, is groot in de afhandeling van scheepsvracht. Deze Joodse broers zijn ook aandeelhouder in CPS en varen met twee containerschepen wekelijkse tussen de VS, Curaçao en Aruba.

Fraaie synagogen

Willemstad prijkt tegenwoordig op de Werelderfgoedlijst van Unesco. Dat komt mede door het vele Joodse erfgoed: twee unieke synagogen, monumentale handelsgebouwen in de historische stadswijk Punda, schitterende ‘Joodse’ villa’s in de woonwijk Scharloo, het Joods Cultureel-Historisch Museum met kunstschatten, een bibliotheek met judaïca en unieke Joodse begraafplaatsen met fraaie zerken voorzien van Spaanse en Portugese grafteksten.

Van de rijke Sefardisch-Joodse gemeenschap op het koninkrijkseiland rest nog een levendige kern van een paar honderd personen, in de twintigste eeuw aangevuld met een groep Asjkenazische Joden. Deze berooide Joden van Midden- en Oost-Europese afkomst waren op de vlucht voor uitbarstingen van antisemitisme en de opkomst van de nazi’s, maar kwamen op Curaçao al snel tot welstand.

Dit is het eerste deel in een drieluik over Joods Curaçao. Woensdag deel 2.