Sinds 1 januari 1999 kan iedereen die gebruikmaakt van de ‘diensten’ van prostitués worden veroordeeld tot een gevangenisstraf van maximaal zes maanden en dat heeft duidelijk effect gesorteerd, concluderen de rapporteurs, die niettemin voorstellen de strafmaat te verhogen naar één jaar. Het huidige strafniveau staat in geen verhouding tot de ernst van het misdrijf, vinden zij.

In hoeverre deze aanbeveling door politici in Stockholm zal worden overgenomen, valt nog te bezien, maar dat neemt niet weg dat de huidige criminalisering van de prostitutie positief wordt beoordeeld. De straattippelarij is gehalveerd, terwijl dit verschijnsel in de buurlanden Denemarken en Noorwegen een groei doormaakte. Sinds Oslo begin vorig jaar een soortgelijk verbod doorvoerde, is echter ook daar de straatprostitutie op haar retour.

De verwachting van de critici dat de prostitutie zich zou verplaatsen naar internet is niet uitgekomen. Weliswaar is ook in Zweden de betekenis van internet voor de ‘consumptie’ van seks gegroeid, maar niet sneller dan in de buurlanden, constateert rapporteur Anna Skarhed. „Een ander effect van het verbod is dat dit seksconsumenten afschrikt en dat het daarom minder aantrekkelijk is geworden om in Zweden een bordeel te openen. Dat werkt remmend op de met prostitutie verbonden georganiseerde criminaliteit en mensenhandel.”

Ook de in de discussie vaak gehoorde bewering dat een verbod op betaalde seksconsumptie er alleen maar toe leidt dat dit soort handel ondergronds wordt bedreven, is volgens Skarhed niet waar gebleken. In ieder geval hebben zij geen aanwijzingen kunnen vinden die daarop zouden duiden.

Skarhed erkent echter dat ook in Zweden prostitutie waarschijnlijk nog lang niet de wereld uit is. „Het beoogde effect is met de invoering van de wet gesorteerd, maar het ultieme doel is niet gehaald. Wat dat betreft moet er nog veel meer werk worden verricht”, verklaart de hoge ambtenaar van het ministerie van Justitie, die een voorstel op tafel heeft gelegd voor de oprichting van een nationaal centrum tegen prostitutie en mensenhandel. Niet dat het ontbreekt aan rapporten en studies. „De hoeveelheid informatie van autoriteiten en onderzoekers met feiten en discussies is bijna onwaarschijnlijk groot. Desondanks is er geen sprake van een systematische en consistente opvolging en kennisvorming”, aldus Skarhed.

Zweden en Noorwegen blijven met de criminalisering van betaalde seks internationaal buitenbeentjes. De belangstelling vanuit in het buitenland voor de wetgeving is evenwel groot. Die concentreert zich met name rond de vraag of het verbod een middel zou kunnen zijn om vrouwenhandel tegen te gaan. De Zweedse rapporteurs oordelen ook in dat opzicht positief. In Zweden is het aantal buitenlandse vrouwen in de straatprostitutie aanzienlijk minder gegroeid dan in Denemarken en –tot 2009– in Noorwegen.

De rapporteurs menen tevens de kritiek te hebben ontzenuwd dat het moeilijk valt te bewijzen of iemand zich schuldig heeft gemaakt aan overtreding van het verbod. De meeste politiefunctionarissen en openbare aanklagers zijn inmiddels van mening dat de wet in hoofdlijnen goed kan worden gehandhaafd. „Er zijn wel eens problemen om de bewijsvoering rond te krijgen, maar bijna de helft van de overtredingen is bestraft – dubbel zo veel als bij aangiften van andere seksuele criminaliteit.”