De boeken van een hekkensluiter
Zijn naam is onder ons bekend. Wie heeft nog nooit van ds. Theodorus van der Groe gehoord? „En Van der Groe, die doet het hekje toe”, vertelt het rijmpje. Daarmee wordt aangegeven dat deze boetgezant „de laatste ziener”, het laatste grote licht zou zijn dat aan Neêrlands kerkhemel heeft geschitterd.
Slechts twee gemeenten diende hij: Rijnsaterwoude (1730) en vanaf 1740 Kralingen, een veendorpje onder de rook van Rotterdam. Hij leefde van 1705 tot 1784, werd bejubeld en verguisd. Begon zijn ambtelijke loopbaan als onbekeerde dominee. Gesprekken met een vrouw uit de buurt werden aan zijn hart gezegend. Sinds die tijd stond er een andere Van der Groe op de Woudse preekstoel. Die niet langer óver het leven der genade preekte, maar erúít.
De dorpsdominee van Rijnsaterwoude was bijzonder ijverig, zowel in zijn gemeente als in zijn studeerkamer. De laatste was vooral in de kleine uurtjes zijn domein. Dan zat hij gebogen over zijn boeken, studeerde, schreef. Tientallen boeken en brieven vloeiden uit zijn ganzenveer. Vooral bekend zijn de lijdens- en biddagpreken, zijn catechismusverklaring en de ”Toetssteen der ware en valse genade”.
Dat door zijn intensieve schrijverij er regelmatig een punt aan de ganzenveer moest worden geslepen, spreekt voor zich. Maar als dat gebeurt op een nachtelijk moment als de slaap toeslaat, kan zoiets ernstige gevolgen hebben. Dat heeft Van der Groe ervaren: knikkebollend zakte hij voorover en kwam met zijn rechteroog in het vlijmscherpe pennenmesje terecht. Met als gevolg dat het licht voorgoed eruit verdween. Later spraken zijn vijanden smalend over „de schele van Kralingen.”
Van der Groe was zeer belezen. Zijn bibliotheek werd na zijn dood in Leiden geveild. Er waren elf dagen voor nodig om de 5859 nummers aan de man te brengen. Als we bedenken dat sommige nummers uit 17 delen bestonden, kan voorzichtig over een boekenschat van 15.000 banden worden gesproken.
Zijn belangstelling was buitengewoon divers. De gereformeerde theologie vormde de hoofdmoot. Daarnaast boeken op allerlei gebied. Levensbeschrijvingen van keizerin Katharina van Rusland, de hertogin van Pompadour, kardinaal Richelieu en de op tienjarige leeftijd godzalig overleden H. te Winkel stonden naast ”De bekering” van Voltaire.
In de 274 bladzijden tellende catalogus –in mijn exemplaar werden alle veilingopbrengsten genoteerd– staan boeken over de haringvangst en de drooglegging van de Haarlemmermeer. Kronieken van Enkhuizen tot Venetië, reisbeschrijvingen, boeken over natuur- en sterrenkunde. Juridische boeken, een verhandeling over de voortteling en het kinderbaren, twee delen tegen inenting der kinderpokken.
Dat hij aan één oog blind was, verklaart wellicht de aanwezigheid van het boek ”Brillen voor allerhande gezichten”. Van Willem Teellinck bezat hij acht werken. Daaraan ontbreekt ”Ogenzalf”. Dat gemis wordt gecompenseerd door een ander boek van deze auteur: ”Balsem Gileads voor Zions wonden”. Maar daarin gaat het niet over het lichaam!
