„Gazprom accepteert geen betalingen in taart, boter, kaas of pannenkoeken”, zei de Russische president Dmitri Medvedev afgelopen maandag. Diezelfde dag gaf hij aan de baas van gasgigant Gazprom de opdracht de gasleverantie naar Wit-Rusland te verminderen.

Medvedev achtte de maatregel noodzakelijk vanwege de Wit-Russische betalingsachterstand voor de ontvangst van Russisch gas. Als oplossing stelde Minsk voor om in ruil onder andere machines te leveren, maar daar wil Moskou niets van weten. De Russen willen harde munten zien. Zolang ze hun geld niet krijgen, gaat de gaskraan „dag voor dag” verder dicht tot 85 procent, waarschuwde Medvedev.

Gesteggel

De gasruzie kan niet los worden gezien van een politiek conflict tussen beide landen. De Russen zetten al eerder hun gas in als machtswapen om hun invloed te laten gelden in voormalige Sovjetstaten, de Russische achtertuin.

De relatie tussen Wit-Rusland en zijn grote buurland –twee Slavische naties– is de laatste tijd verslechterd. Moskou wil graag een handelsunie tussen Rusland, Wit-Rusland en Kazachstan oprichten. De bedoeling is dat die unie op 1 juli van start gaat. Maar de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko ziet daar alleen wat in als hij goedkoper gas uit Rusland kan ontvangen. Niks daarvan, vinden de Russen. Loekasjenko’s weigering mee te werken is tegen het zere been van Moskou.

Tot frustratie van het Kremlin gaat de Wit-Russische president vaker zijn eigen weg. Hij flirt met het Westen, accepteert niet de onafhankelijkheid van de door Rusland gesteunde gebieden Zuid-Ossetië en Abchazië en biedt onderdak aan Koermanbek Bakijev, de verdreven president van Kirgizië en geen vriend van het Kremlin.

In Wit-Rusland zijn volgend jaar presidentsverkiezingen. Voor Moskou een kans om Loekasjenko’s gezag te ondermijnen. Hij is sinds 1994 aan de macht en wil in de aanloop naar de verkiezingen de rust in zijn land bewaren. Gesteggel over gasbetalingen brengt de Wit-Russische president in problemen als hij het geld van zijn bevolking moet vragen.

Vriendelijker

Ook Oekraïne kan over gasconflicten met Rusland meepraten. Onder de westersgezinde Oekraïense president Viktor Joesjtsjenko ruziede Kiev met Moskou over prijzen en leveranties. Als antwoord sloot Rusland twee keer de gaskraan naar Oekraïne. De laatste maal was in januari 2009.

Inmiddels zit met Viktor Janoekovitsj een president in Kiev die een stuk vriendelijker is naar Moskou. Hij wist er dit jaar vlak na zijn aantreden nog een mooi gasakkoord voor zijn land uit te slepen.

Van het laatste gasconflict tussen Oekraïne en Rusland was Europa de dupe. Rusland verloor zijn status als betrouwbare leverancier. Miljoenen huishoudens in Europese landen kwamen in de winter in de kou te zitten. Dit keer is Rusland er direct bij om Europa gerust te stellen dat het geen last zal hebben van de vete tussen Minsk en Moskou.

Het scheelt dat door de zomer de vraag naar gas minder is en 20 procent van het Russische gas door Wit-Rusland gaat. De overige 80 procent gaat door Oekraïne. De herboren vriend heeft aangeboden om als alternatief voor Wit-Rusland te dienen als dat land de doorvoer afsluit. Op deze manier omzeilt Rusland een lastige klip.