Commentaar: Deense variant
De mogelijkheid van een minderheidskabinet van VVD en CDA dat kan regeren met gedoogsteun van de PVV van Wilders is nog niet achter de horizon verdwenen. Voorstanders zien de optie als gulden middenweg, waarbij kool en geit worden gespaard. Wilders blijft uit de regering, maar heeft invloed via de constructie van gedoogsteun. Dat laatste is niet onbelangrijk voor de gemoedsrust van de ruim 1,5 miljoen Nederlanders die op zijn partij hebben gestemd.
In hun enthousiasme voor een minderheidskabinet verwijzen sommigen naar Denemarken, sinds 2001 geregeerd door het liberale Venstre en de Konservative Folkeparti. Beide hebben slechts 64 van de 179 Kamerzetels en zijn aangewezen op gedoogsteun van de anti-immigratiepartij Danks Folksparti, reden waarom een kabinet van VVD en CDA dat gedoogsteun krijgt van de PVV in Nederland inmiddels te boek staat als de Deense variant.
Toch is het zonder meer voorbarig om te verwachten dat deze variant in Nederland eenzelfde lange houdbaarheidsduur zal kennen als in Denemarken. Een minderheidskabinet is geen importproduct, gedoogsteun evenmin.
Hoewel de VVD voorstander is van een strenger asielbeleid, maakte zij dat punt in de campagne duidelijk ondergeschikt aan de noodzaak tot economische hervormingen. De immigratiekwestie drijft Rutte dus niet regelrecht in de armen van de PVV. Een heel verschil met de Deense liberaal Anders Fogh Rasmussen, die zittend premier Poul Nyrup Rasmussen in 2001 alleen kon verjagen door uitsluitend op de immigratiekwestie in te zetten en voor wie het gelegenheidspact met de Danks Folksparti vervolgens een kwestie was van lijfsbehoud.
In Denemarken is het niet ongebruikelijk dat een summier regeerakkoord op hoofdlijnen gaandeweg een kabinetsperiode wordt uitgebreid met een reeks aanvullende akkoorden, soms gesloten tussen de coalitie- en de oppositiepartijen. In het land, waar de verschillen tussen links en rechts niet bijster groot zijn, kan dat. Nederland, met zijn soms heftige polarisatie, krijgt dat proces niet in vier jaar onder de knie.
Verder is twijfelachtig of Wilders, net als zijn Deense evenknie Pia Kjaersgaard, bereid is alle controversiële punten uit zijn verkiezingsprogramma te laten lopen als hij rond het asielbeleid zijn zin krijgt. Steeds dreigen met het intrekken van zijn gedoogsteun als VVD en CDA zijn plannen rond het Koranverbod of de Polenstop niet aan een meerderheid willen helpen, is een minstens zo reëel scenario.
Dat een minderheidskabinet zonder coalitiefracties die met handen en voeten aan het regeerakkoord zijn gebonden de politiek levendiger maakt, is geen vaststaand gegeven. In het Noorse parlement nam de neiging tot meebesturen bij een minderheidsparlement juist toe, blijkt uit onderzoek.
Zolang de snuffelronde naar paars plus nog niet is overgegaan in een inhoudelijke onderhandelingsronde, zal de Deense variant als optie genoemd blijven worden. Of zij kansrijker is dan de Staphorster variant, die ziet op regeringsdeelname door klein rechts –voor het eerst genoemd in 1981, later herhaald in 2003 maar nooit praktijk geworden– staat te bezien.
