Uniek kistorgel voor New Jersey
Orgelbouwer Rinze Witteveen uit ’t Loo Oldebroek presenteert zaterdag 26 juni in de Oude Kerk in Westbroek een door hem gebouwd kistorgel. Het instrument is uniek in de wereld, omdat het twee klavieren en een aangehangen pedaal heeft. De dispositie omvat zes registers, waaronder een tongwerk en een tremulant. De meeste kistorgels tellen één klavier en hebben geen pedaal.
Het orgel van Witteveen is bestemd voor een klant in New Jersey (Verenigde Staten). Al eerder maakte hij een dergelijk orgel voor een kerkorganist in Polen. Inmiddels heeft hij twee nieuwe opdrachten lopen voor een dergelijk kistorgel. Deze instrumenten gaan naar klanten in Nederland.
Het kistorgel heeft de volgende dispositie:
Manuaal 1: Holpijp 8’ bas/discant, Roerfluit 4’ b/d, Octaaf 2’ b/d, Vox Humana 8’ b/d.
Manuaal 2: Holpijp 8’ b/d, Quintadeen 4’ b/d.
Pedaal aangehangen aan manuaal 1.
Tremulant.
Het kistorgel van Witteveen is van acht verschillende houtsoorten gemaakt, onder andere Pools perenhout, gestoomd beukenhout en eikenhout. De pijpen zijn van Orion Pine. Het pedaal kan eraf.
Ondanks de uitgebreidere dispositie dan bij een doorsnee kistorgel past het instrument in een Volkswagen Caddy. Het weegt 90 kilo. Het orgel kan aan vier handvatten worden opgetild en verplaatst. Het instrument kost tussen de 30.000 en 40.000 euro.
Witteveen heeft er tussen de 600 en 700 uur aan gewerkt. Hij verwacht de komende twee orgels sneller klaar te hebben. Hij krijgt veel positieve reacties op zijn instrument. „Iedereen is ervan gecharmeerd, omdat het zo heerlijk compact is.”
Kistorgels worden over het algemeen gebruikt tijdens koorconcerten waarbij barokmuziek wordt uitgevoerd. Ze hebben door hun wendbaarheid en geringe omvang als praktisch voordeel dat ze dicht bij de zangers en instrumentalisten geplaatst kunnen worden.
Tijdens de openbaar toegankelijke presentatie bespeelt klavecinist en organist Henk van Zonneveld uit Hilversum het Witteveeninstrument. Daarnaast zijn er duetten te horen van de organist samen met harpiste Regina Ederveen, echtgenote van de orgelbouwer. Belangstellenden mogen ook zelf het kistorgel bespelen. De presentatie duurt van 13.00 tot 16.00 uur. De toegang is gratis.
Rinze Witteveen startte in 1990 met zijn eigen orgelmakersbedrijf en nam in 1995 Strubbe Orgelbouw over. Voor het maken en restaureren van metalen pijpen en tongwerken volgde hij cursussen bij de orgelbouwers Reil in Heerde en Van Eeken in Herwijnen.
Witteveen onderhoudt en stemt zo’n veertig huispijp- en kerkorgels, waaronder het Pieter Flaesorgel van de Oude Kerk in Westbroek. Als enige in Nederland heeft hij een winkel met de meest gangbare orgelonderdelen voor de doe-het-zelver. Witteveen bekwaamde zich ook in het stijlvol restaureren van drukwindharmoniums van 100 tot 150 jaar oud.
