Den Hertog (32) mag zich sinds 1 juni de nieuwe titularis van het Steevens/Lohman/Flentrophoofdorgel en het Garstenhauerkoororgel in de Scheveningse Oude Kerk, op 100 meter afstand van het strand, noemen. Zijn voorganger, Jaap Lauwers, bezette veertig jaar de orgelbank, maar moest vanwege ziekte stoppen. Dat Den Hertog er nu zit, ervaart hij zelf als een grote verrassing.

„Ik ben een poosje geleden in Den Haag gaan wonen, was op zoek naar een kerk in de buurt, kwam op de website van de Oude Kerk in Scheveningen terecht en heb mezelf vrijblijvend aangeboden als organist voor de middagdiensten. Als reactie van het kerkbestuur kreeg ik een advertentie teruggestuurd waarin een nieuwe hoofdorganist werd gevraagd. Ik heb gesolliciteerd, met vijf collega’s proef gespeeld en ben benoemd.”

Den Hertog maakt daarmee een behoorlijke ommezwaai. „Als organist van het Ikaziaziekenhuis en de Oranjekerk in Rotterdam ben ik gewend aan liturgische diensten. We zingen in een vrij hoog tempo uit het Liedboek. De Oude Kerk Scheveningen is een behoudend-confessionele gemeente, die in een gedragen tempo zingt uit de Hervormde Bundel van 1938. Gelukkig wel ritmisch, want niet-ritmisch zingen heeft voor mij weinig met muziek te maken.”

Foutjes

De nieuwe titularis heeft inmiddels een leuke ontdekking gedaan. „Ik kom erachter dat zingen in een iets rustiger tempo mij eigenlijk beter bevalt. Hoewel de gemeente behoorlijk vergrijsd is, wordt er goed gezongen. Scheveningers houden van zingen. Wel zijn er wat ritmische probleempjes in de gemeentezang geslopen. Als we een gezang zingen, wordt er tussen de regels soms te lang gewacht. Ik probeer die foutjes eruit te halen door het eerste vers van zo’n lied met een stevige uitkomende stem neer te zetten. Vanaf het tweede vers beginnen de mensen me dan te volgen.”

Ook voor de gemeente is het wennen, de nieuwe organist. Den Hertogs voorganger, Jaap Lauwers, speelde romantisch, en ook zijn collega Joop de Vries doet dat. „Ik zal dit soort muziek, van Asma bijvoorbeeld, ook wel spelen, maar pak liever een partita van Bach of andere klassieke componist voor de dienst. In de wekelijkse nieuwsbrief, die de mensen vóór de dienst uitgereikt krijgen, geef ik een toelichting op de stukken die ik ga spelen. De eerste reacties zijn positief.”

Toptien

Den Hertog noemt zichzelf een „muzikale alleseter.” Op zijn website staat een toptien van zijn favoriete organisten, die varieert van Jean Guillou tot Klaas Jan Mulder en van Ben van Oosten tot de Amerikaanse orgelacrobaat Virgil Fox. „Wat me in al deze organisten boeit, is dat het echte muzikanten zijn. Zij laten, ieder op hun eigen manier, het orgel opengaan. Guillou is origineel, Mulder zie ik als de orgelheld van mijn jeugd, Van Oosten heeft een buitengewoon muzikale aanpak van romantiek en Fox kon het maximale uit een stuk halen.” Onbetwist op nummer één bij Den Hertog staat Jeanne Demessieux. „De aller-, allergrootste.”

Hoe typeert Den Hertog, die studeerde bij onder anderen Ben van Oosten en Bernard Winsemius, zijn eigen muzikale aanpak? „Ik probeer zo expressief mogelijk te spelen en besteed veel aandacht aan een kleurrijke registratie en een verrassende voordracht.” Met dogma’s heeft hij niet zo veel. „Als ik barokmuziek speel, neem ik kennis van de historische uitvoeringspraktijk, ik leer ervan, maar deze manier van spelen heeft voor mij geen artistieke autoriteit. Guillou speelt thema’s in een preludium en fuga van Bach gerust uitkomend; dat is misschien niet authentiek, maar het komt de doorzichtigheid wel ten goede.”

Krentenbrood

Den Hertogs hart ligt bij de componisten Bach, Franck en Messiaen. „Ik ben op dit moment de grote e-moll van Bach aan het ophalen. Na twee maten weet ik het weer: dit is onovertroffen. Dat geldt ook voor Franck binnen de romantiek. En Messiaen is voor mij de Bach van de 20e eeuw.”

Hoewel de partituren van Messiaen soms op krentenbrood lijken, vindt Den Hertog Bach moeilijker te spelen. „Bij Messiaen duurt het wat langer voordat de noten erin zitten, maar heb je zijn muziek technisch onder de knie, dan heb je het ergste gehad. Bij de muziek van Bach begint het dan pas. Een triosonate bijvoorbeeld luistert zó nauw. Zeker voor mij: ik heb vrij grote handen, dus grote grepen liggen mij beter.”

Sinds zijn benoeming is Den Hertog veel in de Oude Kerk te vinden. „Ik kan hier doordeweeks bijna elke dag terecht om te studeren. Collega Hayo Boerema in Rotterdam is daar jaloers op. Hij moet moeite doen om in de Laurens te studeren of les te geven; de kerk is bijna altijd bezet.”

Het Scheveningse hoofdorgel –twee klavieren, vrij pedaal en 25 stemmen– bevalt Den Hertog prima. „Het is een echt Hollands instrument. Het klinkt stoer en heeft veel boventonen. Je kunt er veel op spelen: Bach, muziek uit de bouwtijd van het orgel, zoals van Mozart en Haydn, en het leent zich uitstekend voor transcripties, een liefhebberij van mij. Het orgel heeft zes achtvoeten, die een prachtige breedte aan de klank geven.”

Zomerserie

Den Hertog wil in de Oude Kerk, die een fraaie akoestiek heeft, een concertserie gaan opzetten. „Ik geef komende tijd twee zomerconcerten: één op vrijdagavond en één op zaterdagmiddag, om te kijken welk tijdstip het beste bevalt. Misschien lukt het qua publiciteit aan te haken bij het Haags Orgel Kontakt. Vanwege de vele toeristen in de zomer moet een concertserie in Scheveningen tot de mogelijkheden behoren.”

Tot nu toe heeft Den Hertog zich vooral bekwaamd in literatuurspel. „Ik ben van huis uit niet zo’n improvisator, ook niet tijdens de kerkdienst. Ik zoek altijd eerst naar bestaande voorspelen. Als ik niets geschikts kan vinden, improviseer ik, maar het liefst voorbereid. Om het improviseren verder te ontwikkelen, ben ik op les gegaan bij Hayo Boerema.”

Den Hertog ziet zijn toekomst als organist vooral op het gebied van concerten geven. „Het probleem is alleen dat dat in Nederland slecht betaalt. Je mag blij zijn als je 300 euro voor een concert krijgt. Eind dit jaar speel ik in Roemenië. De organisatie zei: „We kunnen u slechts 800 euro honorarium en 200 euro reiskosten bieden.” Daar kan het dus wel.”

Meer informatie: www.bertdenhertog.nl.