Maandagmorgen. De eerste berichten over de bloedige confrontatie tussen Israëlische commando’s en activisten voor de kust van de Gazastrook beginnen binnen te druppelen. ”Israël valt hulpkonvooi Gaza aan”, is de conclusie die de meeste persbureaus trekken. De verontwaardiging groeit in de loop van de dag, als bekend wordt hoeveel doden en gewonden er zijn gevallen.

Ook op politiek en diplomatiek niveau worden de sluizen van afkeuring en veroordeling wagenwijd opengezet. Diverse landen roepen de Israëlische ambassadeur op het matje. Vooral Turkije haalt hard uit naar Jeruzalem. De vriendschap tussen beide landen zou ernstig op het spel staan na het incident.

Iran en de Arabische wereld doen er –traditiegetrouw– nog een schepje bovenop. „Dit luidt het einde van de zionistische entiteit in”, haast de Iraanse president Ahmadinejad zich te verklaren. De Palestijnse Autoriteit spreekt van een „bloedbad.”

De veroordelingen passen allemaal in de politieke oorlog die de wereld momenteel tegen Israël voert, meent prof. Gerald Steinberg, hoogleraar politieke wetenschappen aan de Bar Ilanuniversiteit en adviseur van het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken.

„Israël bevindt zich in de derde fase van oorlogsvoering” aldus Steinberg. „De eerste fase begon in 1948, toen de Arabische landen ons voor het eerst met conventionele militaire middelen aanvielen. Later is daar het terrorisme bijgekomen. Beide heeft Israël met wisselend succes bestreden. In de derde fase is sprake van politieke oorlogsvoering, die erop is gericht de legitimiteit van de staat Israël te betwisten. Het is een intensieve strijd, die met alle geavanceerde middelen die ons vandaag de dag ten dienste staan wordt gevoerd. De Gazavloot past perfect in dat plaatje: zorgvuldig voorbereid en met maximale mobilisatie van de media.”

Europa speelt in die strijd een centrale rol, aldus de politicoloog. „Van de Arabische en islamitische wereld weten we wel dat ze vijandig tegenover Israël staan. Daar valt ook weinig te winnen. De Verenigde Staten zijn ons –met wisselende intensiteit– over het algemeen gunstig gezind. In Europa ligt het slagveld van de strijd der geesten.”

En hoe verloopt die strijd?

Ongunstig voor Israël. Europa is in toenemende mate de mening toegedaan dat Israël de grootste schender van mensenrechten ter wereld is. Sommige landen staan zelfs openlijk vijandig tegenover de Joodse staat. De intellectuele elite in Europa is in snel tempo opgeschoven naar een Israëlonvriendelijke houding.”

Hoe komt dat?

„Daar is een aantal redenen voor. Europa heeft een bijna automatische sympathie voor slachtoffers. Het probeert ook nog steeds krampachtig het koloniale verleden van zich af te schudden. De geschiedenis van Israël begint voor de Europeanen dan ook steevast met de bezetting. Dat getuigt enerzijds van een geweldig gebrek aan kennis, maar laat aan de andere kant ook zien hoezeer Europa in termen van kolonialisme denkt en blijkbaar nog altijd met een schuldcomplex worstelt.”

Ook in de media werd direct na de confrontatie tussen het Israëlische leger en de activisten van de Gazavloot met de beschuldigende vinger naar Israël gewezen. Het lijkt bijna een automatisme.

„Het is een ingebakken mechanisme, dat door een aantal factoren wordt veroorzaakt. In de eerste plaats is Europa sterk afhankelijk van de Arabische landen voor olie-import en wapenverkoop. Verder speelt natuurlijk de aanzienlijke moslimpopulatie in Europa een belangrijke rol. En wat mij keer op keer opvalt is het gebrek aan serieus debat in Europa. Ik ben de campussen in de Verenigde Staten gewend. Daar wordt tenminste discussie gevoerd – en met kennis van zaken.”

De steun van Amerika voor Israël lijkt ook niet meer onvoorwaardelijk. Baart u dat zorgen?

„Het is niet zo ernstig als het lijkt. En het zal ook niet zo ernstig worden. Het gaat erom dat je de signalen juist interpreteert. Als Amerika een onderzoek eist naar de gebeurtenissen voor de kust van Gaza, wordt dat door sommigen uitgelegd als een gebrek aan steun voor Israël. Als je goed leest, zie je dat Obama juist onderzoek wil naar de gebeurtenissen die aan het incident voorafgingen. Dan heb je het over opruiing door radicale activisten en het doelbewust aansturen op een bloedige confrontatie.

De mate van frictie tussen Jeruzalem en Washington wordt volgens mij sterk overdreven. Juist op het belangrijke terrein van veiligheid wordt er intensief samengewerkt. De Verenigde Staten hebben er net zo min als Israël belang bij dat de Gazastrook en het zuiden van Libanon in bolwerken van al-Qaida veranderen.”

Direct na de confrontatie van maandag maakten de activisten bekend dat zij nieuwe schepen naar Gaza zullen sturen. Een nieuwe confrontatie dreigt. Heeft Israël nog andere opties om de blokkade van de Gazastrook te handhaven?

„Laat ik vooropstellen dat de operatie van maandag, ondanks de slachtoffers die zijn gevallen, een succesvolle operatie is geweest, want de blokkade is niet doorbroken. Tegelijkertijd kunnen we ons niet keer op keer deze negatieve publiciteit veroorloven, vooral niet als de boten met steun van Turkije op pad worden gestuurd. Ik ga er dus van uit dat de Israëlische autoriteiten intensief naar alternatieven voor militaire actie op zoek zijn.

Een van de opties zou kunnen zijn de NAVO in te schakelen om schepen op wapens te doorzoeken. Israël heeft er doorgaans weinig vertrouwen in om veiligheidszaken aan externe partijen over te dragen. Kijk maar naar wat er in Libanon is gebeurd. Volgens VN-resolutie 1701 zou de internationale gemeenschap Hezbollah moeten ontwapenen. Het tegendeel is waar. Maar misschien moet Israël in het geval van Gaza toch dat risico nemen.”

Direct na de confrontatie met de Gazavloot werd het Israëlische leger in de hoogste staat van paraatheid gebracht, uit vrees voor geweld aan de grenzen met Gaza en Libanon. Al langer circuleren geruchten over een nieuwe oorlog. Wat is uw inschatting?

„Geruchten zijn ook maar geruchten. Ik zal niet ontkennen dat de spanningen onverminderd hoog zijn. Tot nu toe is Israël erin geslaagd de dreiging het hoofd te bieden. Aan de andere kant heeft noch Hamas noch Hezbollah er enig belang bij op dit moment een oorlog tegen Israël te ontketenen. Het is tekenend dat de leiders van Hezbollah zich nog altijd in ondergrondse schuilkelders ophouden.”

„Opvarenden konden niet anders dan zich verdedigen”

„Piraterij op volle zee.” Secretaris Kees Wagtendonk van het Nederlands Palestina Komitee heeft geen goed woord over voor het optreden van het Israëlische leger tegen de vloot die de blokkade van de Gazastrook wilde doorbreken.

Filmpjes op de videowebsite YouTube laten zien hoe de opvarenden van de zes schepen de Israëlische militairen te lijf gingen die vanuit helikopters aan kabels op het dek werden neergelaten. „Volgens de Nederlandse antropologe Anne de Jong, een van degenen die aan boord van de vloot werden gearresteerd, hebben de Israëlische soldaten eerst geschoten, maar zijn die beelden gewist”, zegt Wagtendonk. „Dat is schietgraag optreden tegen vreedzame demonstranten die geen wapens hadden. Ze konden niet anders dan zich met hun handen verdedigen.”

Geen wapens? Op de videobeelden is toch te zien hoe de soldaten beetgepakt en met stokken geslagen werden? Er wordt gesproken over metalen palen, honkbalknuppels, messen, brandbommen, stungranaten en zelfs vuurwapens.

„Je kunt met filmpjes heel veel doen, net als met foto’s.”

Een soldaat werd met een mes drie keer in zijn rug gestoken.

Ironisch: „Verschrikkelijk! Ja, de demonstranten hadden zich als schapen moeten laten afmaken, zeker? Israël heeft niet het recht een schip in internationale wateren aan te vallen. Het had een andere methode kunnen gebruiken als het de blokkade wil handhaven. Het overmatige geweld kwam van de kant van Israël, net als eind 2008, begin 2009 in de Gazastrook.”

Op een van de filmpjes is te zien dat opvarenden van een van de schepen ”Dood aan de Joden” zongen.

„Daar zijn we uiteraard op tegen. Dat wijzen we 100 procent af. Maar nogmaals: filmbeelden kun je manipuleren.”

Is het verstandig dat de Free Gaza Movement vanuit Italië opnieuw schepen naar de Gazastrook stuurt?

„Tja, het is twijfelachtig wat men nu moet doen. Dat is moeilijk uit te maken.”

Is het zo bezwaarlijk de hulpgoederen naar Gaza te brengen via de route die Israël wijst: de haven van Ashdod?

„Laat Israël de blokkade opheffen, dáár gaat het om. Het is in strijd met het internationaal recht mensen collectief gevangen te zetten. Het is hypocriet dat Israël driekwart van wat in de Gazastrook nodig is, niet doorlaat en nu zegt dat ze de goederen er wel naartoe had willen brengen. Heel merkwaardig.”

De activisten spreken over een vrijheidsvloot (Freedom Flotilla). Is dat een logische naam voor een hulptransport?

„De organisatoren van de vloot erkennen ronduit dat het een politieke actie was om een eind te maken aan de blokkade. Die afgrendeling van de Gazastrook is niet gewettigd, dát staat voorop. Er wordt over Palestijnse terroristen gesproken, maar de terreur begint bij de bezetting van Gaza door Israël.”