Voorzitter De Waal van de linkse vakbond FNV was dinsdag het felst in zijn commentaar op het voornemen om een recordbedrag van 20 miljard euro te bezuinigen. Volgens hem sloopt zo’n bedrag de economie en is het daarom „totaal onaanvaardbaar.” De FNV zal niet meewerken aan een centraal akkoord over matiging van de lonen zolang de overheid niet meer te bieden heeft dan een „compleet afbraakbeleid” en een „rampenscenario”, kondigde De Waal aan.

Voorzitter Terpstra van de christelijke vakbond CNV deed in gematigder bewoordingen precies hetzelfde. Hij zei weinig zin te hebben in overleg met het kabinet over de bezuinigingen en uiterst terughoudend te zijn over een nieuw akkoord over loonmatiging. „Ik realiseer me dat we in buitengewoon zwaar weer zitten”, aldus Terpstra, „maar er moet wel perspectief zijn voor verbetering. We gaan niet een kaal loonakkoord ondertekenen.” Een vergelijkbaar oordeel was op te tekenen uit de mond van voorzitter Verhoeven van Unie MHP, de bond voor middelbaar en hoger personeel.

De opstelling van de bonden is een forse tegenvaller voor CDA en PvdA. De partijleiders Balkenende en Bos, die hun plan eerdinsdag trots naar buiten brachten (overigens nog zonder details), dachten dat ze de sociale partners juist veel te bieden hadden. Zo kwamen ze overeen niet te beknibbelen op de socialezekerheidswetten WW of WAO. Verder houden ze de loonsubsidies voor laaggeschoolde arbeid (SPAK) en de Melkertbanen in ere, trekken ze extra geld uit voor het vmbo-onderwijs en investeren ze 5,5 miljard euro in onderwijs, zorg en veiligheid.

Juist die 5,5 miljard euro aan investeringen komt op losse schroeven komen te staan wanneer de vakbonden blijven weigeren nieuwe afspraken te maken over loonmatiging, waarschuwen woordvoerders van CDA en PvdA in reactie op de kritiek van de bonden. Aan loonmatiging is in hun bezuinigingsplannen namelijk een bedrag van 5 miljard euro ingeboekt.

PvdA-leider Bos en CDA-onderhandelaar Verhagen riepen de bonden op „hun verantwoordelijkheid te nemen voor het uit het slop halen van de economie.” Ze namen afstand van de felle kritiek dat ze met de forse bezuinigingen de samenleving zouden slopen, stelden dat de koppeling van het niveau van de uitkeringen aan de CAO-lonen kan worden gehandhaafd en verdedigden dat ze „verstandige en sociale keuzes” hebben gemaakt.

De vakbonden wijzen er echter op dat het kabinet zich wel rijk kan rekenen met de koppeling, maar dat die er niet toe mag leiden dat zowel de lonen in de collectieve sector als de uitkeringen ver achterblijven bij de lonen in de marktsector. Dat het kabinet hoopt en verwacht dat de marktsector de trend van de collectieve sector zal volgen, is de vakbeweging te ongewis. De bonden vrezen dat de armoede zal toenemen doordat de uitkeringen en de laagste lonen minder stijgen dan de inflatie.

Overigens kregen de bezuinigingsplannen een warmer onthaal bij de ondernemersorganisatie MKB-Nederland. Dat CDA en PvdA miljarden willen bezuinigen op de ambtenaren, vindt de organisatie voor middelgrote en kleine ondernemingen op zich prima. De organisatie hoopt dat de efficiëntie bij de overheid hierdoor toeneemt. MKB-secretaris J. Rats vindt het echter niet verstandig om nodeloos alle ambtenarensalarissen te matigen. „De ambtenaren moeten wel een prikkel houden om goede prestaties te leveren, met name in de zorg en het onderwijs.”