Het panische gedrag van de mensen die dinsdag bij de Nationale Dodenherdenking aanwezig waren, is goed te verklaren. Mensen schrikken door zo’n rauwe kreet, kunnen niet zien wat er gebeurt, horen hekken op straat klappen (wat op een afstand klinkt als een pistoolschot) en als er dan ook nog iets over een bom geroepen wordt, dan wil iedereen wegwezen.Tegelijkertijd laat het incident zien hoe zenuwachtig de samenleving is geworden. Er hoeft maar een man wat te roepen en iedereen raakt op tilt.

De spanning in de maatschappij heeft zeker te maken met de gebeurtenissen in de achterliggende jaren. De namen staan voor drama’s: Twin Towers, Pim Fortuyn, Theo van Gogh, Karst T. De gedachte dat er in ons land nooit iets gebeurt, ligt wel achter ons. Nederland is zijn onschuld voorbij.

Tegelijk moet worden bedacht dat de reacties, hoe begrijpelijk, soms overspannen zijn. In andere landen vinden vaker incidenten bij manifestaties plaats zonder dat daar een golf van angst door de samenleving gaat. Denk aan Israël, Noord-Ierland en Indonesië.

De andere kant daarvan is wel dat in die landen politie en veiligheidsdiensten meer armslag hebben. In ons land worden zij voortdurend op de vingers gekeken door de politiek, maar vooral door de media. Wanneer men nog maar denkt dat de autoriteiten de grenzen van hun speelruimte naderen, dan is er al kritiek. Wil de politie bijvoorbeeld fouilleren op straat, dan roert men de trom. „We moeten niet in een politiestaat terechtkomen”, is dan de waarschuwing. Terwijl ieder weldenkend mens weet dat Nederland daar mijlenver van verwijderd is. Wil men in de toekomst incidenten als die bij de dodenherdenking zo veel mogelijk voorkomen, dan moet beseft worden dat verscherpt optreden van politie en inlichtingendiensten weleens noodzakelijk kan zijn.

Blijft natuurlijk dat de ordeverstoring van dinsdagavond onaanvaardbaar is. Het serene moment van stil gedenken is op een grove manier aangetast. De dader heeft zich respectloos gedragen tegenover de nabestaanden van de oorlogsslachtoffers en heeft paniek gezaaid waardoor mensen letsel hebben opgelopen.

Dat het incident niet op een drama uitliep is vooral aan twee personen te danken. De ceremoniemeester wist op een bewonderenswaardige manier de paniek te bezweren door mee te delen dat er iemand onwel was geworden en dat die inmiddels werd verzorgd. Achteraf bleek die informatie niet juist, maar op dat moment was ze buitengewoon adequaat.

De tweede die de massa tot kalmte bracht, was de koningin zelf. Drie minuten na de schreeuw stond ze met haar familie weer bij het monument. Zij wist zich in de paniek snel te hervinden en droeg daarmee in belangrijke mate bij aan het herstel van de rust. Hulde aan de ceremoniemeester en aan koningin Beatrix.