Het thema mensenrechten ligt in China uiterst gevoelig. Kritiek op bijvoorbeeld het Chinese optreden in Tibet wordt niet op prijs gesteld. China dreigde verschillende Europese landen, waaronder Nederland, vorig voorjaar dat de relaties beschadigd zouden raken als Europese regeringsleiders de dalai lama zouden ontvangen. Premier Balkenende was een van de regeringsleiders die afzagen van een gesprek met de geestelijk leider van Tibet om de ruimte voor kritische dialoog die hij met China heeft over mensenrechten niet in gevaar te brengen.Maar ondertussen zijn er nog weinig verbeteringen in de mensenrechtensituatie in China. Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken stelde vorige maand dat de mensenrechtsituatie in het land slecht is en bovendien nog verder verslechtert. Etnische en religieuze minderheden worden onderdrukt, steeds meer activisten en advocaten worden opgesloten of aangepakt en de onderdrukking in Tibet duurt voort.

Balkenende stelde vrijdag in zijn speech in Shanghai dat de intensieve contacten tussen China en Nederland ook over de mensenrechten gaan. „Daarover spreken we elkaar regelmatig, bilateraal en in Europees verband. Dat gesprek is niet altijd gemakkelijk en we zijn het zeker niet altijd eens, maar het wordt wel open gevoerd – zoals dat hoort onder vrienden".

Hij refereerde aan een centrum voor gratis juridisch advies dat hij in 2008 in Shanghai opende en dat onder meer gevangenispersoneel leert over de rechten van gevangenen. „Zo moet samenwerking zijn. Open, eerlijk en altijd bereid om elkaar een helpende hand toe te steken – over meningsverschillen heen".

Balkenende sprak ook de hoop uit dat China in de Veiligheidsraad meer met Europa gaat optrekken. „Want de flagrante en grove mensenrechtenschendingen in landen als Sudan en Birma kunnen en mogen niet voortduren".